Baas rejiminin Kürtlere karşı işlediği ve insanlığa karşı işlenen en büyük suçlardan olan Enfal Katliamı’nın üzerinden 37 yıl geçti. Kürtlerin tarihinin en trajik katliamlarından biri olan Enfal’in yıl dönümünde anma törenleri düzenleniyor.
Enfal nedir?
Arapça’da “ganimet” anlamına gelen Enfal, Kur’an-ı Kerim’de bir sure adı. Aynı zamanda 23 Şubat -6 Eylül 1988 tarihleri arasında Baas rejimi tarafından Irak Kürdistan Bölgesi’nde yürütülen askeri operasyonlara da bu isim verildi. Bu operasyon, dönemin Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin’in kuzeni ve Irak Baas Partisi’nin Kuzey Şubesi Genel Sekreteri General Ali Hasan El Mecid tarafından yürütüldü. Kürtler tarafından “Kimyasal Ali” olarak tanınan El Mecid, Kürtlere yönelik bu katliamın baş sorumlusuydu.
Enfal’in aşamaları: Katliam ve tahribat
Irak Baas rejiminin 1986-1989 arasında ‘Enfal Harekatı’ adıyla planlayarak uyguladığı bu saldırılarda Kürt halkına yönelik havadan bombalama, kimyasal silah kullanma, toplu katliam, yerleşim yerlerini yakıp yıkma, zorla göçertme vb. yöntemlere başvuruldu. Sekiz aşamada gerçekleştirilen operasyonlar sonucu kayıtlara göre 182 bin Kürt katledildi, yaklaşık 4 bin 500 köy yok edildi, 1 milyondan fazla insan mülteci durumuna düştü.
Enfal Harekatı 1988–1989 yıllarında zirveye ulaştı, 16 Mart 1988’de Halepçe şehrinde Kürt halkına yönelik kimyasal silahlarla tarihin en ağır sivil katliamlarından biri gerçekleştirildi.
Birinci aşama:
Dola Cafayetî Enfal’i olarak bilinen bu aşama 23 Şubat 1988’de başladı. Savunma Bakanı Sultan Haşim’in komutasındaki 20. ve 60. Tugay, Süleymaniye’nin Dukan ilçesi, Bingird, Çemçemal, Sergelu, Berguli ve çevresindeki köylere saldırdı. Bu aşama 19 Mart 1988’e kadar sürdü.
İkinci aşama:
22 Mart 1988’de başladı, 1 Nisan 1988’e kadar sürdü. Qeredax, Tekiye, Süleymaniye, Segrime, Derbendîxan ve Qeraçox bölgeleri hedef alındı.
Üçüncü aşama:
7 Nisan 1988’de Germiyan bölgesinde başladı. Xurmatû, Qadirkerem, Kifrî, Çemçemal ve çevresi hedef alındı. 20 Nisan’a kadar süren bu aşamada 20 bin kadın, çocuk ve erkek gözaltına alındı.
Dördüncü aşama:
3 Mart – 8 Nisan 1988 tarihleri arasında Rêdar, Axceler, Teqteq ve Deştî Koyê gibi bölgeler hedef alındı.
Beşinci, altıncı ve yedinci aşama:
15 Nisan – 26 Ağustos 1988 tarihleri arasında Rewanduz, Xelîfan, Xuşnaw, Balîsan ve Wertê bölgeleri hedef alındı.
Sekizinci ve son aşama:
25 Ağustos – 2 Eylül 1988 tarihleri arasında Behdinan bölgesinde yürütüldü. Zaxo, Amêdiyê, Şêxan ve Akrê’ye bağlı birçok köy bombalandı.
Enfal’in sonuçları
Baas rejimi yetkililerine göre sekiz aşamalı Enfal operasyonlarında resmi kayıtlara göre en az 182 bin kişi katledildi. Germiyan bölgesinde yalnızca üçüncü aşamada 45 bin kişi katledildi, 777 aile tamamen ortadan kayboldu ve yaklaşık 80 bin kişi kayıplara karıştı.
Yıkımın bilançosu:
- 871 köy ve 6 ilçe yakıldı
- 381 okul, 657 cami ve yüzlerce kültür merkezi yıkıldı
- Yüzlerce dere, kaynak ve kuyu kurutuldu
- 185 kutsal mekan yerle bir edildi
- 1435 bahçe ve tarım alanı yakıldı
- 570 ton erzak, 17 bin 220 traktör ve tarım aracı yok edildi
- 472 bin 770 koyun-keçi ve 15 bin büyükbaş hayvan katledildi
Enfal sorumluları cezalandırıldı mı?
1 Mart 2010 yılında Irak Yüksek Ceza Mahkemesi, Enfal Harekatı’nın bir parçası olan Halepçe Katliamı’nı soykırım olarak tanımladı. Bu katliam Irak Parlamentosu ve Irak Federal Kürdistan Bölgesel Yönetimi Meclisi tarafından da soykırım olarak kabul edildi. Enfal Harekatı, İngiltere, İsveç ve Norveç parlamentolarında da ‘Kürt soykırımı’ olarak karar altına alındı.
Baas rejiminin çöküşü ve Saddam Hüseyin’in 30 Aralık 2006’da idam edilmesinin ardından dahi, birçok işbirlikçi, Baas Partisi yetkilisi ve “casus” serbestçe yaşamaya devam ediyor.
Enfal’in baş sorumlusu Ali Hasan El Mecid, 2010 yılında idam edilmiş olsa da diğer uluslararası suç ortaklarının tamamı yargılanmadı. Irak mahkemeleri şimdiye dek 300 kişiye dair tutuklama kararı çıkarsa da bunların hiçbiri yakalanmadı.
37 yılın ardından Enfal’de katledilenlerin yakınları, sorumluların yargılanmasını ve hak ettikleri cezayı almalarını istiyor.
Katliamın üzerinden 37 yıl geçmesine rağmen yakınlarını kaybedenler o günkü acıyı hala yaşıyor.
Yakınların kaybedenlerin tek isteği ise toplum mezarların açılması.
Enfal Katliamı’nın yıl dönümü töreni Çemçemal’de başladı
Enfal Katliamı’nın 37’nci yıl dönümü etkinlikleri Çemçemal’deki Enfal Mezarlığı’nda başladı. Burada yapılan konuşmaların ardından siyasi partiler ve hükümet yetkilileri mezarlığa çelenk bıraktı.
Germiyan’da da anma töreni
Süleymaniye’nin Kelar ilçesinin Dibêne köyünde, Enfal Katliamı’nın 37’nci yıl dönümü vesilesiyle Enfal mağdurları ve ilgili tarafların katılımıyla bir tören düzenlendi.
Enfal’ın 37’nci yıl dönümü vesilesiyle düzenlenen anma etkinlikleri 20 Nisan Pazar gününe kadar devam edecek.
