İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, 2025 Nobel Ekonomi Ödülü’nün, “inovasyon odaklı ekonomik büyümeyi açıklama” alanındaki çalışmaları nedeniyle Joel Mokyr, Philippe Aghion ve Peter Howitt’e verildiğini açıkladı.
Açıklamaya göre ödülün yarısı, “teknolojik ilerlemelerle sürdürülebilir büyümenin temel koşullarını ortaya koyduğu” gerekçesiyle Mokyr’e, diğer yarısı ise “yaratıcı yıkım yoluyla sürdürülebilir büyüme teorisi” çalışmaları nedeniyle Aghion ve Howitt’e ortak verildi.
Joel Mokyr, tarihsel kaynakları inceleyerek sürekli büyümenin nasıl mümkün hale geldiğini ortaya koydu.
Yeniliklerin birbirini takip etmesi için sadece bir şeyin işe yaradığını bilmek yetmiyor; bunun neden işe yaradığını açıklayan bilimsel bilgiye de ihtiyaç var. Sanayi Devrimi öncesinde bu bilgi çoğunlukla eksikti ve bu da yeni buluşların üzerine inşa etmeyi zorlaştırıyordu. Mokyr ayrıca, toplumun yeni fikirlere açık olmasının ve değişime izin vermesinin önemine de dikkat çekti.
Philippe Aghion ve Peter Howitt, 1992’de yayımladıkları makalede, pazara giren yeni ve daha iyi bir ürünün eski ürünleri satan şirketleri nasıl geride bıraktığını matematiksel bir modelle gösterdi.
Ödül jürisi başkanı John Hassler, “Laureatların çalışmaları, ekonomik büyümenin doğal olarak devam etmeyeceğini gösteriyor. Yaratıcı yıkımı sağlayan mekanizmaları korumalıyız; aksi takdirde yeniden durgunluğa düşebiliriz” dedi.
Nobel Ekonomi Ödülü’nün tarihi
Nobel Ekonomi Ödülü, 1968’de İsveç Merkez Bankası tarafından Alfred Nobel anısına ekonomi alanında da verilmeye karar verilmiş ve ilk kez 1969’da takdim edilmişti.
Ödülün önceki kazananları arasında, 2022’de “bankalar ve finansal krizler üzerine araştırmaları”yla Amerikalı ekonomistler Ben S. Bernanke, Douglas W. Diamond ve Philip H. Dybvig yer alıyordu. Bu çalışmalar, finansal krizlerin toplum üzerinde uzun vadeli yıkıcı etkilerini azaltma potansiyeliyle dikkat çekmişti.
2023’te ödül, kadın ve erkekler arasındaki ücret eşitsizliğini inceleyen ekonomi tarihçisi Claudia Goldin’e verilmişti. Akademi, Goldin’in kadınların kazançları ile işgücü piyasasındaki yeri arasındaki ilişkiyi yüzyıllara dayalı olarak ilk kez kapsamlı şekilde araştırdığını vurgulamıştı.
2024 Nobel Ekonomi Ödülü ise, “kurumların oluşumu ve refah üzerindeki etkileri” üzerine çalışmalarıyla Daron Acemoğlu, Simon Johnson ve James A. Robinson’a verilmişti. Bu sayede Acemoğlu, Türkiye’den Nobel kazanan üçüncü isim olmuştu.
