İstanbul’da 19 yaşındaki Semih Çelik adlı kişinin yaşıtı iki genç kadını öldürmesinin ardından “incel” tartışması arttı. İncellerle ilgili bilinenleri BBC Türkçe ve DW Türkçe derledi.
Inceller, 2014 ve ardından 2018 yıllarında Kuzey Amerika’da incel kültürüyle bağlantılı olduğu tespit edilen iki genç erkeğin toplu katliamlarıyla popüler kültürde mercek atına alınmaya başlandı.
Sonrasında İncellik kadın düşmanlığını merkeze alan bir harekete dönüştü, 2014’ten beri de önce ABD ve Kanada, ardından Avrupa’da pek çok şiddet olayıyla anılır oldu.
Kadınlar tarafından “tercih edilmediklerini” söyleyen İnceller bunun için psikolojik durumlarını veya toplumu suçluyorlar.
Avrupa Birliği’nin (AB) 2017-2020 verilerini kullanan 2021 tarihli raporunda kıtada, çevrimiçi incel topluluklarının en fazla üyeye sahip olduğu ülke Almanya, İngiltere, İsveç ve İtalya olarak sıralanıyordu.
İngiltere’deki Swansea Üniversitesi araştırmacıları tarafından geçen Ocak ayında yayımlanan bir çalışma, incellerin kadınlarla ilgili “temel düşünce hataları” olduğunu buldu.
İncel nedir, kadınlar hakkında ne düşünüyorlar?
Bugün incel, kadınlara karşı düşmanca inanışlar besleyen ve bazı canice saldırılarla ilişkilendirilen bir ideoloji.
İnceller son 10 yılda çoğu kadın en az 100 kişinin öldürülmesi ya da yaralanmasıyla ilişkilendirildiler.
Şiddetle bağlantılı hangi olaylar yaşandı?
2014 yılında Elliot Rodger adında bir genç adam, University of California Santa Barbara’da silahı kendisine doğrultmadan önce ikisi kadın altı genci öldürdü.
Bıraktığı mesajda kadınlarla ilişki kuramadığını söylüyor ve açıkça kadına şiddet çağrısında bulunuyordu.
Cinayet, bazı uç spektrumdaki inceller tarafından övgüyle karşılandı.
2018 yılında Toronto’da 10 kişiyi öldüren Alek Minassian adlı genç adam, polise “görevini başarmış hissettiğini” ve incel düşüncelerinden ilham aldığını söylemişti.
Bu dehşet verici olaydan sonra Kanada’da incel hareketi aşırılıkçı şiddet türleri altında görülmeye başlandı.
2021’de İngiltere’nin Playmouth bölgesinde annesi dahil dört kişiyi vurduktan sonra Jake Davison adlı genç kendisini öldürdü.
Davison sosyal medyada incel hareketiyle ilgili tartışmalarda aktifti.
Türkiye’deki İncel varlığı nasıl oluştu?
Son yıllarda ABD ve Avrupa’da kolluk güçlerinin radarına giren İncel fikri, Türkiye’de başta Reddit, 4chan, 8kun, YouTube gibi platformlar aracılığıyla yayıldı.
Oyunseverlerin sıkça kullandığı Discord ve Twitch gibi platformlar da gençler arasında saldırgan fikirlerin paylaşılabileceği ortamlar sağladı. Özellikle Semih Çelik’in işlediği cinayetler sonrasında “kereste” ve “tahta” gibi adlara sahip, ABD merkezli benzerlerine Türkçe alternatif oluşturan forum sitelerinde yapılan saldırgan yorumlar İncel toplulukların internetteki varlığını gözler önüne seriyor.
Türk İncel topluluklarının yer aldığı internet siteleri incelendiğinde terminoloji ve semboller açısından Japon kültüründen etkilendikleri, ideolojik tutumlarını ise daha çok Amerikan aşırı sağından aldıkları görülüyor.
Ancak çalışmalar, dünyada sol veya İslamcı görüşten İncel topluluklar olduğunu da gösteriyor.
Bir istatistik platformu olan Statista’nın Eylül 2022’de yayınladığı verilere göre en popüler İncel forum sitelerinin toplam trafiğinin yüzde 44’ünden tek başına ABD sorumlu. Onu İngiltere ve Polonya izliyor. Radikalleşme Farkındalık Ağı’na göre ise Avrupa’da en fazla İncel topluluğun Almanya ve İngiltere’de yaşadığı değerlendiriliyor.
Psikolojik rahatsızlıkların etkisi
İncel terimi bugün şiddet yanlısı aşırı sağ hareketler ve anti-SJW akımıyla ortaklaşan daha geniş bir zemine otuyor.
Hem aşırı sağ ideolojiler hem de anti-SJW akımı “geleneksel aile” değerlerinin yüceltildiği mizojinist söyleme sahipken toplumun dışarıdan müdahale ile bir mühendislik sonucu bozulduğundan şikayet ediyorlar.
Daha geleneksel kadın-erkek rollerini savunan kişiler, cinsiyet ve ırk ayrılıklarının ortadan kalkmasına çabalayanları “SJW” olarak niteliyorlar. Özellikle internet dünyasında küçümseyici anlamda kullanılan bu kısaltma İngilizce “sosyal adalet savaşçısı”na karşılık geliyor.
Ancak Radikalleşme Farkındalık Ağı tarafından 2021 yılında Avrupa Komisyonu’na sunulan rapora göre, İncel fikirlerin gelişiminde diğer aşırılık yanlısı ideolojilere kıyasla izolasyon, yalnızlık ve akıl sağlığı problemleri daha başat roller oynuyor.
Teksas, Brunel ve Swansea üniversitelerinden araştırmacıların 2022 yılında “Evolutionary Psychology Science” adlı bilim dergisinde yayımlanan ve kendini İncel olarak tanımlayanlar üzerinde yapılan çalışmaya göre katılımcıların yüzde 75’inin klinik depresyon, yüzde 45’inin de şiddetli anksiyeteden muzdarip olduğu tespit edilmişti.
Bunun toplum ortalamasının çok üzerinde olduğu belirtiliyor.
Ana akım erkek algısı ve İncellik
Kadın düşmanlığının “siyasi bir mesele” olduğunu söyleyen Helsinki Üniversitesi’nden Emilia Lounela, cinsiyet alanında tam eşitliği hedefleyen söylemin karşısında “geleneksel rollere dönüş” vurgusunun güçlendiğini aktarıyor.
Avrupa polis teşkilatı Europol’e bağlı Avrupa Terörle Mücadele Merkezince Mart 2024’te düzenlenen bir konferansta konuya dair bilgi veren Lounela, “İncel düşüncesi ile erkek üstünlüğü fikrinin ana akım pratiklerle bağlantısına dikkat çekmek önemli. Mizojini yapısal bir sorun ve toplumun her seviyesinde mevcut. Yalnızca marjinal online hareketlerle sınırlı görülmemeli. İncel ideolojisi bir boşlukta oluşmadı, aksine ana akım mizojini bunu mümkün kılmakta ve beslemekte” diyor.
Avrupa Komisyonu için hazırlanan bir raporda da örneğin İncellerin Fransa’yı “aşırı feminist” bulduğu ve erkeklerin haklarının erozyona uğradığından şikayet ettiği belirtiliyor.
Nasıl önlem alınmalı?
Radikalleşme Farkındalık Ağı, İncel toplulukların barındığı internet sitelerini yasaklamak yerine buralara eğitimli profesyonellerin katılarak rol modeller oluşturmalarını öneriyor. Toplum içinde maskülen erkek imajına alternatif temsillerin yaratılması da tavsiye ediliyor.
Ayrıca platformlar izlenerek potansiyel tehlikelerin önceden tespit edilmesi gerektiği de belirtiliyor.
Uzmanlara göre bu tür platformları yasaklamanın olumlu sonuç getirdiğine dair somut kanıt bulunmuyor. (BBC/DW)
