İnternet trafiğinin büyük bir bölümü Google Aramalar üzerinden başlıyor ve insanlar nadiren karşılarına çıkan ilk beş bağlantıdan ötesine tıklıyor. Google Aramalar’da linkleri sıralayan sistem, dünya deneyimimiz konusunda devasa bir güce sahip.
Google’ın her saniye 6,3 milyon aramaya yanıt verdiği tahmin ediliyor. Bu da, günlük 9 milyara denk geliyor.
Bazı uzmanlar, Google’ın kullanıcıların inandığı bilgileri sürekli olarak tekrarladığını ve bu durumun toplumsal ön yargıları derinleştirebileceğini öne sürüyor. ABD’deki South Florida Üniversitesi’nden Doç. Dr. Varol Kayhan, “Hangi bilgiyi bulabileceğimiz konusunda Google’ın insafına kalmış durumdayız” dedi.
Google’ın önyargıları pekiştirmesi
Dragon Metrics şirketinin Dijital Pazarlama Müdürü Sarah Presch, Google’ın aslında insanlara istedikleri bilgiyi sunmayı hedeflediğini ancak bazen insanların istediklerini düşündükleri bilginin aslında en doğru ya da en faydalı olmayabileceğini belirtti. Bundan birkaç sene önce Google sonuçlarıyla ilgili bir sorunu fark ettiğini belirtlen Presch, “Google’ın hararetli tartışmalara nasıl yaklaştığını incelemeye başladım. Ve birçok durumda sonuçlar şok ediciydi” dedi.
Örneğin, ‘kahve ve hipertansiyon arasındaki bağ’ aramasında, Google bir Mayo Clinic makalesine atıfta bulunarak “Kafein tansiyonda kısa süreli ancak dramatik bir artışa yol açabilir” şeklinde bir özet sunmuştu. Ancak aynı makalede, “kahve ve hipertansiyon arasında bir bağ yoktur” denildiğinde Google, bu sefer “Kafeinin tansiyon üzerinde uzun vadeli bir etkisi yoktur” şeklinde bir özet sunmuştu. Presch, bu örneklerle, Google’ın bir ‘ön yargı makinesi’ gibi işlediğini öne sürdü.
‘Google’ın hedefi insanlara istediklerini sunmak’
Google sözcüsü 2023 yılında yapılan bir araştırmanın, insanların internette yanlı haberlere maruz kalmasının sebebinin, Google’ın yanlı haberleri servis etmesinden ziyade tıkladıkları içerikler olduğu sonucuna vardığını belirtiyor. Bir bakıma doğrulama yanlılığı da böyle devreye giriyor. İnsanlar kendi görüşlerini destekleyen kanıtları arıyor ve bunlara karşı çıkanları reddediyorlar. Ancak bu çalışmada bile araştırmacılar, bulgularının Google algoritmalarının sorunsuz olduğu sonucunu desteklemediğini söyledi.
Arama motorlarının doğrulama yanlılığına etkisi üzerinde çalışan Varol Kayhan, inanışlarımız hatta siyasi kimliklerimizin internette ne gördüğümüzü kontrol eden sistemlerin hükmünde olduğunu söyledi.
Google’a karşı yakın zamanda ABD’de açılan tekelcilik davasında çalışanların, arama motorunun kullandığı bazı teknikleri tartıştığı şirket içi yazışmaları ortaya çıkmıştı.
Bir Google mühendisi, şirkette 2016 yılında yapılan bir sunumunda şunları söyledi:
“Belgeleri anlamıyoruz ‘mış gibi’ yapıyoruz. Günde milyarlarca kez insanlar bizden bir sorguyla ilgili belgeleri bulmamızı istiyor… Bazı temel şeylerin ötesinde belgelere neredeyse hiç bakmıyoruz. İnsanlara bakıyoruz. Bir belge olumlu tepki alırsa bunun olumlu olduğunu düşünüyoruz. Tepki olumsuzsa, muhtemelen kötü olduğunu düşünüyoruz. Son derece basit; Google’ın büyüsünün kaynağı bu.”
Diğer bir deyişle Google insanların belirli bir sorguda neyi tıkladığını izliyor ve sonuç insanlar için memnun ediciyse Google’ın benzer bir sorguda bu tip bir arama sonucunu öne çıkarması olasılığı artıyor.
Bir Google sözcüsü bu dökümanların eski olduğunu ve bugün kullandıkları sistemin çok daha sofistike olduğunu belirtti.
Sonuç: Google’ın yüksek gücü
Google, kahve ve tansiyon ilişkisi dahil farklı aramaların sonuçlarında, daha aşağı sürüklerseniz, internetteki geniş yelpazede görüşleri yansıttığını söylüyor. Elbette sonuç sayfasında aşağı indikçe insanların bu bağlantılarla etkileşime geçme şansı da azalıyor. Google’ın özetler sunması bu olasılığı daha da düşürüyor.
Uzun bir süredir gözlemciler, Google’ın bir arama motorundan, “sizi dış kaynaklara yönlendirmek yerine şirketin sorunuzu doğrudan yanıtladığı” bir ‘cevap motoruna’ dönüştüğünü söylüyor.
Bunun en belirgin örneği, Google’ın soruları yapay zekayla yanıtladığı AI Overviews’ın (Yapay Zeka Özetleri) tanıtılmasıydı. Bu özellik sayesinde şirketin deyimiyle “artık aramaları Google’a bırakabilirsiniz.”
Arama motorları üzerinde çalışan AloAsked şirketinin kurucusu Mark Williams-Cook “Geçmişte Google size başkasının yazdığı şeyleri gösteriyordu ama artık kendi cevabını veriyor. Bu, tüm bu sorunları daha da artırıyor çünkü artık Google’ın doğru cevap için tek bir şansı var. Bu zor bir hamle.”
Kayhan, birçok kişinin, dünyanın en zengin ve en güçlü şirketlerinin gerçeğin ne olduğu konusunda karar vermesi fikrinden rahatsız olduğunu belirterek şunları ekliyor:
“Bunu düzeltmek Google’ın işi mi? Google’ın kendisini düzelteceğine güvenebilir miyiz? Bundan da öte, düzeltilebilir mi? Bunlar zor sorular ve kimsenin yanıtlayabileceğini sanmıyorum. Kesin olarak söyleyebileceğim tek şey yeterince çabalamadıkları.” (BBC Türkçe)
