Festivaller, ödül törenleri…
2024’e girilmesiyle sinema ve televizyon dünyasının en büyük etkinliklerinden Altın Küre Ödül Töreni izleyicilerle buluştu. 81.’cisi düzenlenen törende 5 ödül kazanan Oppenheimer geceye damgasını buldu. Filmin yönetmeni Christopher Nolan da ilk Altın Küre ödülünü kazandı. Oppenheimer, 96. Oscar ödüllerinde de yedi dalda ödül kazanmasıyla dikkat çekti.
14 Eylül– 17 Kasım 2024 tarihleri arasında düzenlenmesi planlanan 18. İstanbul Bienali 2025 yılına ertelendi. Bienalin küratörlüğü için danışma kurulu Defne Ayas’ı önermişti. İKSV’nin ise son anda Iwona Blazwick’i ataması tepkilere neden olmuştu. İKSV gelen eleştiriler üzerine 18. İstanbul Bienali’ni erteleme kararı aldı.
Avrupa’nın en prestijli film festivallerinden olan Berlin Film Festivali’nde ödüller sahiplerini buldu. 74’üncü kez düzenlenen festivalde, büyük ödül Altın Ayı, Senegal asıllı Fransız yönetmen Mati Diop’un Dahomey filmine gitti.
Festivalde Aslı Özge’nin yönetmenliğini üstlendiği Faruk filmi ise Panorama bölümünde Fipresci Ödülü’nü kazandı.
16 farklı şehirde, 8 aya yayılarak düzenlenen Kültür Yolu Festivali Adana’da başladı. Festivalin kapsamını 2024’te daha da genişledi.
Kültür Yolu Festivali’nde, dünyaca bilinen ressam Pablo Picasso’nun ölümünün 50. yılı dolayısıyla, 80’den fazla orijinal eserinin yer aldığı sergi de 3 ay boyunca farklı şehirlerde yer aldı. Festivalde ayrıca, Sebastiao Salgado, Güvenç Özel, Refik Anadol ve Frida Kahlo gibi sanatçıların eserlerine de yer verildi.
68. Eurovision Şarkı Yarışması, İsveç’in Malmö kentinde düzenlendi. 37 ülkenin katıldığı yarışmayı “The Code” şarkısıyla İsviçre’den Nemo kazandı.
Yarışmanın bu sene dikkat çeken olaylarından biri finale çıkma hakkı kazanan Hollanda’nın finalden önce yarışmadan diskalifiye edilmesi oldu. İsrail’in katılımcı ülkeler arasında olması da tepkilere neden oldu ve etkinlik boyunca ek güvenlik önlemleri alındı.
77. Cannes Film Festivali ödülleri de yılın dikkat çeken etkinliklerinden oldu. Festivalde jüri başkanlığını ünlü yönetmen Greta Gerwig üstlendi. Altın Palmiye, Sean Baker imzalı Anora filmine gitti.
Türkiye’den yönetmenlerin yapımları da dünyaca ünlü festivallerde yer buldu.
Tribeca Film Festivali’nde, Tolga Karaçelik’in yazıp yönettiği İngilizce filmi “The Shallow Tale of a Writer Who Decided to Write About a Serial Killer”, En İyi Seyirci Ödülü’nü kazandı.
Murat Fıratoğlu imzalı Hemme’nin Öldüğü Günlerden Biri ise, 81. Venedik Film Festivali’nde Jüri Özel Ödülü’nün kazananı oldu. Festivalde, Cansu Baydar’ın Neredeyse Kesinlikle Yanlış adlı kısa filmi Orizzonti Kısalar kapsamında dünya prömiyerini yaptı, Türker Süer imzalı Edge of Night ise Orizzonti Extra’da gösterildi.
Kanada’nın Ontario eyaletindeki Toronto kentinde düzenlenen 49. Toronto Uluslararası Film Festivali’nde ise, Belkıs Bayrak’ın yazıp yönettiği Türkiye- Kosova ortak yapımı “Gülizar” filmi, prömiyerini yaptı.Gülizar, festivalin Discovery Bölümü’nde gösterildi.
Televizyon dünyasının en prestijli ödüllerinden Emmy’lerin 76.’sı düzenlendi. Japon dizisi Shogun, En İyi Drama, En İyi Erkek Oyuncu ve En İyi Kadın Oyuncu dahil olmak üzere bir sezonda 18 Emmy ödülü kazanan tek yapım olarak tarihe geçti.
Türkiye’nin önemli film festivallerinden Uluslararası Adana Altın Koza Film Festivali de 31. kez düzenlendi. Jüri başkanlığını ünlü yönetmen Nuri Bilge Ceylan’ın yaptığı festivalde, Venedik’ten de ödüllle dönen “Hemme’nin Öldüğü Günlerden Biri”, En İyi Film seçildi.
Öte yandan, Türkiye’de tiyatro festivallerine bir yenisi daha eklendi. Amed Kadın Tiyatro Günleri’nin birincisi Diyarbakır’da düzenlendi. 6 gün süren festivalde kadın oyunları, söyleşi ve atölye çalışmaları yapıldı.
2024’te sanat alanındaki yasaklamalar da yine gündemdeydi.
MUBI FEST 2024 İstanbul’un açılış filmi “Queer”, Kadıköy Kaymakamlığı tarafından “toplum barışını tehlikeye atacak provokatif içerik taşıdığı” gerekçesiyle yasaklandı. Festival yönetimi yasak kararının ardından Mubi Fest İstanbul’un tamamını iptal etme kararı aldı.
Festival organizatörleri tarafından yapılan açıklamada, “Bu yasak kararının, sanatı ve ifade özgürlüğünü kısıtlayan bir müdahale olduğuna inanıyoruz. Festivaller, sanatın ve kültürel çeşitliliğin kutlandığı, insanları bir araya getiren nefes alma alanlarıdır. Bu yasaklama, yalnızca bir filmi değil, tüm festivali anlamından ve amacından uzaklaştırmaktadır” ifadeleri yer aldı.
Türkiye’de kültür sanat alanında neler oldu?
2020 yılında Cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle Diyanet İşleri Başkanlığı’na devredilerek cami statüsüne çevrilen İstanbul’daki Kariye, ibadete açıldı. Fatih ilçesinde yer alan yapıda kararın ardından restorasyon çalışmaları başlamıştı. Yapıdaki çalışmalar dört yılda tamamlandı.
Temmuz ayında, Özgürlük İçin Sanat İnisiyatifi, Diyarbakır’ın Sur ilçesindeki İskenderpaşa Konağı’nda kuruluşunu deklare etti.
İnisiyatif, 61. Uluslararası Antalya Altın Portakal Film Festivali’ne katılmayacağını açıkladı. Festivalde sansürle karşılaşan filmler kararın verilmesine neden oldu.
İstanbul Beşiktaş’ta yer alan, Yıldız Sarayı, müze olarak ziyarete açıldı. Osmanlı padişahı II. Abdülhamid ile özdeşleşen sarayın restorasyonu 6 yıl sürdü.
Devlet Tiyatroları Genel Müdürü Tamer Karadağlı’nın kurum sanatçılarıyla ilgili yaptığı “Çalışmayacaksanız istifa edin, Lale Devri bitti” açıklaması uzun süre gündemde kaldı. Açıklamaya sanat dünyasından pek çok tepki geldi.
Devlet Tiyatroları Sanatçıları Derneği yaptığı açıklamada, “Yüzlerce personel içinde birkaç kişiden yola çıkarak sanki kurumda kimse çalışmıyormuş gibi bir hava yaratmak en hafif deyimiyle haksızlıktır” dedi.
Geçmişte Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü yapan Erdal Beşikçioğlu ise konuyla ilgili olarak, “Tamer Karadağlı’nın Lale Devri’ni nasıl yorumladığına bağlı, ancak Devlet Tiyatroları 20 yıldır Lale Devri değil, gerileme dönemi yaşıyor. Bu gerçeğin bir an önce fark edilmesi gerektiğini düşünüyorum.” İfadelerini kullandı.
Dünyada kültür sanat alanında neler oldu?
Sağlıklı ve sürdürülebilir gıda hakkı talep eden 2 aktivist, Paris’teki Louvre Müzesi’nde sergilenen Leonardo Da Vinci’nin Mona Lisa tablosuna kabak çorbası fırlatarak eylem yaptı. “Riposte Alimentaire” adlı sivil toplum örgütüne üye aktivistler, “Hangisi daha önemli? Sanat mı ya da sağlıklı ve sürdürülebilir beslenme hakkı mı? Tarım sistemimiz hasta” ifadelerini kullandı. Cam bir vitrin ile korunan Mona Lisa tablosu, eylemden zarar görmedi.
Klasik müziğin efsane isimlerinden Wolfgang Amadeus Mozart’ın daha önce yayımlanmamış bir eseri Leipzig Müzik Kütüphanesi’nde bulundu. “Küçük Gece Müziği” isimli 12 dakikalık eser, yaylı çalgılar üçlüsü için yedi bölümden oluşuyor. Eserin 1760’ların sonlarına doğru yazıldığı düşünülüyor.
Duvara bantlanmış bir muz olan ve “Comedian” adıyla tanınan Maurizio Cattelan’ın eseri, New York’taki Sotheby’s müzayedesinde düzenlenen açık artırmada 6,2 milyon dolara satıldı. Eseri rekor fiyata satın alan kripto para platformu TRON’un kurucusu Justin Sun, eserdeki muzu yedi.
2024’ün sonlarına gelindiğinde ise, Fransa’da yer alan ünlü Notre Dame Katedrali hakkında güzel bir gelişme yaşandı. 2019’da çıkan yangının ardından büyük tahribata uğrayan katedral, restore edilerek 5 sene aradan sonra ziyarete açıldı.
Katedralin yeniden inşası için 150 ülkeden yaklaşık 850 milyon euro para bağışlandı. Katedralin restorasyon maliyeti ise yaklaşık 700 milyon euro tuttu. Notre Dame’nin yeniden inşa sürecinde 13. yüzyıldan kalma marangozluk yöntemleri kullanıldı.
Kürt sanatına yönelik sansürler
Batman’da Kürt tiyatrocular tarafından kurulan Şano Ar’ın Kürtçeye çevirdiği ve İstanbul Şişli Cemil Candaş Kent Kültür Merkezi’nde sahnelenmesi planlanan Kral ve Travis oyunu, İstanbul’da Şişli Kaymakamlığınca engellendi.
Sanatçı Kasım Taşdoğan’ın Kars’taki Newroz şenliğinde seslendirdiği “Serhildan jiyan e” şarkısı soruşturma konusu oldu. Sanatçı hakkında söylediği Kürtçe şarkılar gerekçesiyle açılan davada beraat kararı verildi.
Adana Valiliği, Kolektîfa Rîtmên Azad müzik grubundan dört sanatçının Adana Kadın Platformu’nun düzenlediği 8 Mart mitinginde konser vermesini yasakladı.
Müzisyen Sasa Serap‘ın Van, Malatya ve Kayseri’nin ardından Mardin konseri de iptal edildi.
Özkan Küçük’ün yönetmenliğini üstlendiği ve bir grup Kürt tiyatrocunun 25 yıl sonra bir araya gelişinin hikayesini anlatan ‘Rojbash’ filmi için Kültür Turizm Bakanlığı, “ticari dolaşıma uygun olmadığı” yönünde karar verdi.
Rojda Şenses’in İstanbul Küçükçekmece’de yapacağı konseri, gerekçe gösterilmeden iptal edildi.
Sanatçı Xecê’nin Erzurum, Ağrı, Muş konserleri salon sahipleri tarafından; Kars konseri ise Valilik tarafından iptal edildi.
Diljen Roni‘nin Şişli Cemil Candaş Kent Kültür Merkezi’nde vereceği konser, “tadilat” gerekçe gösterilerek iptal edildi. Metin-Kemal Kahraman konseri de aynı gerekçeyle iptal edildi.
Azad Bedran’ın Antalya Muratpaşa Belediyesi salonunda yapacağı konser de başka bir toplantının olması gerekçe gösterilerek iptal edildi.
Diyarbakır 8. Kitap Fuarı’nda, Aram Yayınevi’nin standında bulunan Nelson Mandela’nın otobiyografi kitabı “Özgürlüğe Giden Uzun Yol”, ölüm orucunda yaşamını yitiren Mehmet Hayri Durmuş’un mektuplarından derlenen bir kitap ve Mahmut Aba’nın “Dildarê Serkeftinê” adlı kitabı toplatıldı.
Aramızdan ayrılanlar
2024 yılı sanat dünyasından kıymetli isimlerin aramızdan ayrıldığı bir dönem oldu.
Temmuz ayında, usta sanatçılar Kenan Işık (76) ve Genco Erkal (86), 2 gün arayla yaşamlarını yitirdi.
Ağustos ayında, Fransız sinemasının meşhur isimlerinden Alain Delon da 88 yaşında hayatını kaybetti.
Eylül ayında, Star Wars serisinde Darth Vader’a sesiyle hayat veren ünlü oyuncu James Earl Jones (93), kanser tedavisi gören ünlü yönetmen, senarist ve yapımcı Tomris Giritlioğlu (67), Harry Potter film serisi ve Downton Abbey dizisindeki rolleriyle tanınan İngiliz oyuncu Maggie Smith (89) yaşamlarını yitirdi.
Aralık ayında ise, Cannes Film Festivali’nde ödül kazanan Yol filmi, Yılanların Öcü, Derman ve Umut gibi yapımlarla tanınan usta yönetmen Şerif Gören, 80 yaşında vefat etti.
