Türkiye’de kayyım uygulamaları, 15 Temmuz 2016’daki darbe girişiminin ardından ilan edilen Olağanüstü Hal (OHAL) süreciyle hız kazandı. 1 Eylül 2016’da yürürlüğe giren 674 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) ile Belediye Kanunu’na “terörle mücadele” gerekçesiyle ek madde getirildi. Bu düzenleme ile belediye başkanları, başkan vekilleri ve meclis üyeleri “terör örgütleriyle ilişkili” oldukları iddiasıyla görevden alınarak yerlerine kayyım atanabilir hale geldi.
🔸 11 Eylül 2016’da ilk kayyım atamaları başladı.
🔸 2016-2019 yılları arasında toplam 102 belediye başkanı görevden alınarak yerine kayyım atandı.
2019 yerel seçimleri sonrası kayyım uygulamaları
31 Mart 2019 yerel seçimlerinde Halkların Demokratik Partisi (HDP), 3 büyükşehir, 5 il, 45 ilçe ve 12 belde belediyesini kazandı. Ancak, seçilmiş 6 belediye eş başkanına KHK’lı oldukları gerekçesiyle mazbataları verilmedi ve bu belediyeler AK Partili adaylara devredildi. 19 Ağustos 2019’da ilk kayyım atamaları başladı. Toplamda 65 HDP’li belediyeden 48’ine kayyım atandı.
2024 yerel seçimlerinden sonra üçüncü kayyım dönemi
31 Mart 2024 yerel seçimleri, Türkiye’de yeni bir dönemin başlangıcı oldu. AK Parti, 22 yıl sonra ilk kez seçimlerden ikinci parti olarak çıktı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, seçim gecesi halkın mesajını aldıklarını ve sonuca saygı duyduklarını belirtti. Ancak kısa süre sonra kayyım atamaları yeniden başladı. 2 Nisan 2024’te Van Büyükşehir Belediyesi’nde mazbata krizi yaşandı. İl Seçim Kurulu, Van Büyükşehir Belediye Eş Başkanı Abdullah Zeydan’a mazbatasını vermedi. Halkın yoğun tepkisi ve protestoların ardından mazbata Zeydan’a teslim edildi. Ancak 11 ay içinde 11 belediyeye kayyım atandı.
Kayyım atanan belediyeler
🔸 İlk kayyım ataması 3 Haziran 2024’te Hakkâri Belediyesi’ne yapıldı. Hakkâri Belediye Eş Başkanı Sıddık Akış gözaltına alındı ve yerine Hakkâri Valisi Ali Çelik kayyım olarak atandı.
🔸 31 Ekim 2024’te CHP’li Esenyurt Belediye Başkanı Ahmet Özer gözaltına alındı ve yerine kayyım atandı.
🔸 4 Kasım 2024’te Mardin Büyükşehir, Batman ve Halfeti belediyelerine kayyım atandı.
🔸 22 Kasım 2024’te Dersim’de DEM Partili belediyeye kayyım atandı.
🔸 29 Kasım 2024’te Van Bahçesaray Belediyesi’ne kayyım atandı.
🔸 10 Ocak 2025’te Mersin’in Akdeniz ilçesine kayyım atandı.
🔸 11 Şubat 2025’te Van Büyükşehir Belediyesi Eş Başkanı Abdullah Zeydan’a hapis cezası verilerek görevden uzaklaştırıldı.
🔸 15 Şubat 2025’te Van Büyükşehir Belediyesi’ne kayyım atandı.
Esenyurt’a kayyım atandı: Muhalefetin birleşmesine müdahale mi?
İstanbul’un en büyük ilçesi olan Esenyurt’ta, 31 Mart 2024 seçimlerinde CHP adayı Ahmet Özer kazanmıştı. 31 Ekim 2024 sabahı, Özer polis tarafından evine yapılan baskınla gözaltına alındı ve ardından “örgüt üyeliği” suçlamasıyla tutuklandı. Beyoğlu Kaymakamı Can Aksoy önce İstanbul Vali Yardımcısı olarak atandı, ardından Esenyurt Belediyesi’ne kayyım olarak görevlendirildi. Özer’in yerine kayyım atanması, muhalefetin tabanda birleşmesini engellemeye yönelik bir müdahale olarak değerlendirildi.
Batman’da en yüksek oyla seçilen kadın belediye başkanına kayyım atandı
DEM Parti’li Gülistan Sönük, 31 Mart 2024 seçimlerinde %64.52 oy alarak Türkiye’nin en yüksek oyla seçilen kadın belediye başkanı oldu. Ancak, hakkında yürütülen soruşturma ve aldığı hapis cezası gerekçe gösterilerek görevden alındı ve yerine kayyım atandı. Bu gelişme, Batman’da HÜDA-PAR ile AK Parti’nin ittifak yaptığı bir dönemde gerçekleşti.
Mardin’de Ahmet Türk’e üçüncü kez kayyım atandı
Kürt siyasetçi Ahmet Türk, halkın oylarıyla üç kez Mardin Büyükşehir Belediye Başkanı seçildi. Ancak her seferinde yerine kayyım atandı. Bu kez, kayyım atandıktan sonra Ahmet Türk, İmralı Heyeti’nde yer alarak partilerle görüşmelere başladı.
Dersim’de ikinci kayyım dönemi
22 Kasım 2024’te DEM Parti’li Dersim Belediyesi ile CHP’li Ovacık Belediyesi’ne kayyım atandı. Kürt Alevilerin ağırlıkta olduğu kentte, Dersim İttifakı adı altında birleşen sol partilerin kazandığı belediyelere yönelik müdahaleler dikkat çekti. Dersim Belediye Eş Başkanı Birsen Orhan gözaltına alındı ve kısa süre sonra tutuklandı, ardından serbest bırakıldı.
Van’da üçüncü kez kayyım ataması
DEM Parti’nin büyük bir zafer kazandığı Van’da, kayyım ısrarı devam ediyor. 11 Şubat 2025’te Van Büyükşehir Belediyesi Eş Başkanı Abdullah Zeydan’a hapis cezası verildi. 15 Şubat’ta polis belediye binasına baskın düzenledi ve Zeydan’ın görevden alındığı bildirildi. Belediye önünde toplanan halk polis müdahalesine rağmen protestolarını sürdürdü.
Muhalefet Meclis’te kayyım yasasına karşı harekete geçti
21 Kasım 2024’te Meclis’te bulunan 14 partiden 10’u “kayyım uygulamasının kaldırılması” için kanun teklifi sundu. Ancak gelişmeler, iktidarın kayyım politikasına devam edeceğine işaret ediyor.
