Bilim dünyası, Alzheimer hastalığının kökenine dair uzun süredir tartışıyor: Beyinde biriken amiloid proteinleri mi suçlu, yoksa başka bir tetikleyici mi var?
The Economist’te yer alan habere göre, yeni bir teori, virüslerin bu nörodejeneratif hastalığı başlatabileceğini öne sürüyor ve bu fikir giderek daha fazla dikkat çekiyor.
Alzheimer- virüs bağlantısı
Son araştırmalar, özellikle herpes virüsleri gibi yaygın patojenlerin Alzheimer ile ilişkili olabileceğini gösteriyor. Bilim insanları, bu virüslerin beyinde inflamasyona yol açabileceğini ve bu inflamasyonun amiloid plaklarının birikmesine zemin hazırlayabileceğini düşünüyor. Amiloid plakları, Alzheimer’ın ayırt edici özelliklerinden biri olarak kabul ediliyor, ancak bunların hastalığın nedeni mi yoksa sonucu mu olduğu hâlâ net değil.
Örneğin, herpes simplex virüsü tip 1 (HSV-1), ağız çevresinde uçuklara neden olan yaygın bir virüs, Alzheimer hastalarının beyin dokularında sıkça tespit ediliyor. Araştırmacılar, bu virüsün beyne ulaştığında bağışıklık sistemini harekete geçirdiğini ve bu tepkinin zamanla sinir hücrelerine zarar verebileceğini öne sürüyor. Benzer şekilde, varicella-zoster virüsü (suçiçeği ve zona hastalığına neden olan virüs) gibi diğer virüsler de şüpheli listesinde.
Kanıtlar ve tartışmalar
Bu teoriyi destekleyen kanıtlar artıyor. 2024’te yapılan bir çalışma, HSV-1’e maruz kalan farelerin beyinlerinde amiloid birikiminin hızlandığını gösterdi. İnsanlarda ise, antiviral ilaç kullanan Alzheimer hastalarının hastalığının ilerlemesinin daha yavaş olduğu gözlemlendi. Ancak bu bulgular, nedensellikten çok bir ilişkiyi işaret ediyor ve bilim camiasında hâlâ şüpheyle yaklaşanlar var.
Eleştirmenler, virüslerin Alzheimer hastalarının beyinlerinde bulunmasının hastalığın bir sonucu olabileceğini, yani ters bir nedensellik olabileceğini savunuyor. Ayrıca, amiloid teorisine yıllardır yatırım yapmış araştırmacılar, virüs hipotezini “ikincil bir faktör” olarak görüyor ve hastalığın ana nedeninin hâlâ genetik veya metabolik olabileceğini düşünüyor.
Yeni tedavi umutları
Eğer virüsler gerçekten Alzheimer’ı tetikliyorsa, bu durum tedavi yaklaşımlarını kökten değiştirebilir. Antiviral ilaçlar veya aşılar, hastalığı önlemek veya yavaşlatmak için kullanılabilir. Örneğin, zona aşısının Alzheimer riskini azalttığına dair erken veriler, bu fikri destekliyor. Ancak uzmanlar, bu tür tedavilerin etkili olup olmadığını anlamak için daha fazla klinik deneye ihtiyaç olduğunu vurguluyor.
Alzheimer’ın gizemi henüz tam olarak çözülmedi, ancak virüs hipotezi, hastalığın çok yönlü doğasına dair yeni bir pencere açıyor. Bilim insanları, genetik, çevresel ve mikrobiyal faktörlerin bir arada rol oynayabileceğini kabul etmeye başlıyor. Virüslerin Alzheimer üzerindeki etkisi kesinleşirse, bu, milyonlarca insanın hayatını etkileyen bu hastalığa karşı mücadelede devrim yaratabilir. Şimdilik, araştırmacılar mikroskoplarını virüslere doğrultmuş durumda ve cevaplar için sabırsızlanıyor.
