Türkiye, aktif fay hatları üzerinde yer alan bir ülke olarak tarih boyunca büyük yıkımlar yaşadı. Her büyük deprem sonrası yapılan vaatler zamanla unutuldu, çıkarılan yönetmelikler ise rant amaçlı kullanıldı. 23 Nisan’da İstanbul’da yaşanan 6,2 büyüklüğündeki deprem, “Depreme hazır mıyız?” sorusunu bir kez daha gündeme taşıdı.
İstanbul’da özellikle Bahçelievler ve Fatih gibi ilçelerin yapı stoku büyük risk taşıyor. TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası’na göre, İstanbul’daki büyük çaplı toplanma alanlarının çoğu imara açıldı. AFAD’ın listesinde yer alan alanların çoğu ise küçük parklar ve kalabalıkları barındıracak yeterlilikte değil. İstanbul’da kriterleri karşılayan sadece 77 toplanma alanı bulunuyor.
Verilen sözler yine tutulmadı
6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde meydana gelen iki büyük depremde, resmi rakamlara göre 53 bin 537 kişi hayatını kaybetti, yüz binlerce kişi yaralandı, on binlerce bina yıkıldı. Cumhurbaşkanı Erdoğan, bir yıl içinde 319 bin konutun teslim edileceğini açıklasa da, Çevre ve Şehircilik Bakanı Murat Kurum 2025 başında yalnızca 201 bin 580 konutun teslim edildiğini duyurdu. Binlerce kişi hâlâ konteyner kentlerde yaşam mücadelesi veriyor.
İmar affı ölümlere davetiye çıkardı
1999 Gölcük Depremi sonrası çıkarılan yönetmeliklere rağmen, güvenlik sertifikası olmadan inşa edilen yapılar ve verilen “imar afları” nedeniyle riskli binalar yıkılmadı. 6 Şubat depremleri öncesi sadece bu bölgedeki 75 bin binaya imar affı verildi. 2018’de Türkiye genelinde 3,1 milyon yapı bu aftan faydalandı. Toplanan deprem vergilerinden elde edilen 88 milyar liranın akıbeti ise hâlâ bilinmiyor.
Yönetmelikler müteahhitlere yaradı
TMMOB’un denetim yetkisi 2013’te kaldırıldı. Deprem önlemleri için çıkarılan yasalar, emlak değeri yüksek bölgelerde uygulandı, riskli alanlar göz ardı edildi. 6306 sayılı yasa ile “riskli alan” statüsü rant odaklı belirlendi.
Cezasızlık
1999 Gölcük Depremi sonrası açılan davaların çoğu Rahşan Affı ile düşerken, geri kalanlar zaman aşımına uğradı. 2003 Bingöl Depremi sonrası müteahhitlere verilen cezalar da kısa süreli oldu. Benzer sonuçlar, diğer depremler için açılan davalarda da görüldü.
1924 Sonrası Türkiye’yi etkileyen depremler:
-
13 Eylül 1924 – Erzurum, Pasinler
6.8 büyüklüğündeki depremde 60 kişi hayatını kaybetti. -
7 Mayıs 1930 – Hakkari
7.2 büyüklüğünde meydana gelen depremde 2.514 kişi yaşamını yitirdi, yaklaşık 3.000 bina zarar gördü. -
1 Mayıs 1935 – Kars, Digor
6.2 büyüklüğündeki depremde 200 kişi yaşamını yitirdi. -
19 Nisan 1938 – Kırşehir
6.7 büyüklüğünde gerçekleşen depremde 224 kişi hayatını kaybetti, 3.860 bina yıkıldı. -
27 Aralık 1939 – Erzincan
Türkiye tarihinin en yıkıcı depremlerinden biri olan 7.9 büyüklüğündeki sarsıntıda 32.968 kişi öldü, 116.720 bina tamamen yıkıldı, 100.000’den fazla kişi yaralandı. -
20 Aralık 1942 – Tokat, Niksar
7.0 büyüklüğündeki depremde 3.000 kişi yaşamını yitirdi. -
20 Haziran 1943 – Sakarya, Adapazarı & Hendek
6.6 büyüklüğünde, 336 kişinin ölümüne yol açtı. -
27 Kasım 1943 – Kastamonu, Tosya & Samsun, Ladik
7.7 büyüklüğünde gerçekleşen depremde 4.000 kişi hayatını kaybetti. -
1 Şubat 1944 – Bolu, Gerede
7.4 büyüklüğündeki bu sarsıntı 3.959 kişinin yaşamına mal oldu. -
31 Mayıs 1946 – Muş, Varto
5.9 büyüklüğündeki depremde 839 kişi hayatını kaybetti. -
17 Ağustos 1949 – Bingöl, Karlıova
6.8 büyüklüğünde, 450 kişi öldü, 3.500 bina hasar gördü. -
19 Ağustos 1966 – Muş, Varto
6.9 büyüklüğündeki depremde 2.394 kişi yaşamını yitirdi. -
28 Mart 1970 – Kütahya, Gediz
7.2 büyüklüğündeki depremde 1.086 kişi hayatını kaybetti, 1.260 kişi yaralandı. -
22 Mayıs 1971 – Bingöl
6.8 büyüklüğündeki depremde 878 kişi yaşamını yitirdi, 700 kişi yaralandı, 9.111 bina yıkıldı ya da hasar gördü. -
6 Eylül 1975 – Diyarbakır, Lice
6.6 büyüklüğünde, 2.385 kişi hayatını kaybetti, 8.149 bina yıkıldı veya ağır hasar aldı. -
24 Kasım 1976 – Van, Muradiye
7.5 büyüklüğündeki bu yıkıcı depremde 3.840 kişi yaşamını yitirdi, 9.232 bina hasar gördü, bölgedeki yapıların %80’i yıkıldı. -
30 Ekim 1983 – Erzurum, Horasan
6.9 büyüklüğündeki depremde 1.155 kişi öldü, 537 kişi yaralandı, 3.241 konut ağır hasar aldı. -
13 Mart 1992 – Erzincan
6.8 büyüklüğünde, 653 kişinin hayatını kaybetmesine, 8.057 binanın zarar görmesine neden oldu. -
17 Ağustos 1999 – Kocaeli, Gölcük
7.4 büyüklüğündeki bu büyük felakette resmi rakamlara göre 17.480, bazı raporlara göre 18.373 kişi hayatını kaybetti, 23.781 kişi yaralandı. -
12 Kasım 1999 – Düzce
7.2 büyüklüğünde meydana gelen depremde 845 kişi öldü, 4.948 kişi yaralandı, 12.939 ev yıkıldı. -
1 Mayıs 2003 – Bingöl
6.4 büyüklüğündeki depremde en az 176 kişi hayatını kaybetti, 625 bina yıkıldı veya ağır hasar gördü. Yatılı okulun çökmesiyle 84 öğrenci yaşamını yitirdi. -
23 Ekim 2011 – Van
6.6 büyüklüğünde, 601 kişi hayatını kaybetti, 4.152 kişi yaralandı, 2.262 bina yıkıldı. -
30 Ekim 2020 – İzmir (Sisam Adası açıkları)
6.9 büyüklüğündeki depremde Türkiye’de 117 kişi öldü, 1.034 kişi yaralandı; Yunanistan’da 2 kişi öldü, 19 kişi yaralandı. (MA)
