Expression Interrupted platformunun hazırladığı “İfade ve Basın Özgürlüğü Gündemi” başlıklı üç aylık raporun 13’üncüsü yayımlandı. Ocak, Şubat ve Mart 2025 dönemini kapsayan rapor, Türkiye’de gazetecilere yönelik baskıların sertleştiği bir döneme işaret ediyor.
Rapora göre, yılın ilk çeyreğinde 90 farklı davada toplam 157 gazeteci yargılandı. Bu davalardan 32’si sonuçlandı; 19’u mahkûmiyet, 14’ü ise beraatla sonuçlandı. Mahkûm edilen 28 gazeteciye toplamda 41 yıl 1 ay 12 gün hapis cezası ve 8.850 TL adli para cezası verildi. Aynı dönemde 25 gazeteci hakkında yeni dava açıldı, 10 gazeteci hakkında da soruşturma başlatıldı.
Gazeteciler en çok ‘örgüt üyeliği’ ile suçlandı
Gazetecilere yöneltilen suçlamalar arasında en yaygın olanı, 27 davada görülen “örgüt üyeliği” (TCK 314/2) ve 21 davada yer alan “örgüt propagandası” (TMK 7/2) oldu. Bunun yanı sıra 14 davada “hakaret/kamu görevlisine hakaret”, dokuz davada “Cumhurbaşkanına hakaret” ve yine dokuz davada “devlet kurumlarını aşağılama” suçlamaları öne çıktı. Yedi ayrı davada ise “halkı yanıltıcı bilgiyi yayma” anlamına gelen TCK 217/A maddesi kullanıldı.
Protestoları izleyen gazetecilere gözaltı ve tutuklama
Yılın ilk çeyreğinde 50 gazeteci gözaltına alındı; bunların 22’si Ekrem İmamoğlu’nun tutuklanması ve Van Büyükşehir Belediyesi’ne kayyum atanmasıyla ilgili protestoları takip ettikleri için hedef alındı. Protestoları izlemeye çalışan yedi gazeteci de tutuklanan 25 gazeteci arasında yer aldı. Bu dönemde 10’u yeni tutuklanan toplam 21 gazeteci tahliye edildi.
Yılın başında 33 olan tutuklu gazeteci sayısı, çeyrek sonunda 34’e yükseldi.
RTÜK’ten rekor cezalar ve ekran karartma
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), yılın ilk üç ayında Halk TV, NOW, SZC TV ve TELE 1’e toplamda 25.344.068 TL para cezası verdi. Bu cezaların 22 milyon TL’si, İmamoğlu’nun tutuklanmasına ilişkin yayınlar nedeniyle kesildi. Ayrıca SZC TV’ye 10 gün süreyle ekran karartma cezası verildi. Kurul, “olumsuz yayınlarla vatandaşları karamsarlığa sürükleme” gerekçesiyle muhalif yayınlara yönelik bir uyarı da yayımladı.
Bu dönemde RTÜK’ün yetkisi YouTube’a kadar genişletildi. Cumhuriyet gazetesi, Fatih Altaylı ve FluTV gibi kanallara lisans alma zorunluluğu getirildi.
Yeni sansür aracı: Siber Güvenlik Kanunu
19 Mart’ta yürürlüğe giren Siber Güvenlik Kanunu, basın örgütlerinin tepkisini çekti. Kanunun “veri sızıntısı varmış gibi gösterenlere iki ila beş yıl hapis” cezası öngören 16. maddesi, yeni bir sansür aracı olarak değerlendirildi. Ayrıca sekizinci madde ile savcılara hâkim kararı olmadan dijital materyallere el koyma yetkisi tanınması eleştirilere yol açtı.
AYM ve AİHM’den ihlal kararları
Anayasa Mahkemesi, daha önce iptal ettiği “örgüte üye olmadan yardım etme” suçunu bir kez daha aynı gerekçeyle iptal etti. Ayrıca gazeteciler tarafından yapılan en az iki başvuruda adil yargılanma ve basın özgürlüğü ihlalleri tespit edildi.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) 2024 verilerine göre ise Türkiye, Avrupa’da en çok hak ihlali yapılan ülke oldu. AİHM önünde bekleyen yaklaşık 60 bin başvurunun yüzde 35,8’i, yani 21 bin 600’ü Türkiye’den yapıldı.
