Irak merkezi hükümeti ile Kürdistan Bölgesi Hükümeti arasında uzun süredir devam eden petrol gelirleri ve bütçe payı anlaşmazlığında bu hafta önemli bir uzlaşma sağlandı. Bağdat’ta toplanan Irak Bakanlar Kurulu, günlük 230 bin varil Federe Kürdistan petrolünün devlet şirketi SOMO aracılığıyla ihracı konusunda Erbil’le yapılan mutabakatı onayladı. Bu anlaşmaya göre Erbil yönetimi, bölgede üretilen petrolün belirlenen kısmını federal hükümete teslim edecek ve satış SOMO üzerinden gerçekleşecek.
Bağdat yönetimi buna karşılık, varil başına 16 dolar ödeme yaparak uluslararası petrol şirketlerinin üretim maliyetini karşılamayı kabul etti. Söz konusu şirketler, uzun süredir alacaklarını tahsil edemedikleri ve yeni anlaşmada sözleşme şartlarının korunması gerektiği yönünde açıklamalar yapıyordu. Kürdistan Bölgesel Hükümeti ile çalışan DNO (Norveç), Genel Energy (Türkiye/İngiltere), Gulf Keystone Petroleum (Britanya), Shamaran (Kanada) gibi firmalar, yaklaşık 1 milyar dolara ulaşan alacaklarının ödenmesini ve mevcut üretim-paylaşım sözleşmelerinin aynen devamını talep etmişti.
Anlaşma yalnızca petrol ihracatını değil, taraflar arasındaki mali akışın diğer boyutlarını da kapsıyor. Kürdistan yönetimi Mayıs ve Haziran 2025’e ait petrol dışı gelirlerden Bağdat’a 240 milyar Irak dinarı (183 Milyon Dolar) aktaracak; buna karşılık Bağdat hükümeti de Kürdistan Bölgesi’ndeki memurların iki aylık maaşlarını ve müteakip aylardaki ödemelerini gönderme taahhüdü verdi. Böylece Erbil’in öncelikli talebi olan memur maaşlarının güvence altına alınması sağlanmış oluyor. İlke TV’ye konuşan yerel bir gazeteci, anlaşmaya göre petrol üretimi devam etse de etmese de Bağdat’ın, Erbil’e aylık 668 Milyar Dolar (yaklaşık 510 Milyon Dolar) memur maaşı ödemek durumunda olduğunu söyledi.
Bilindiği üzere Erbil, anlaşmazlık sürecinde önceliğini bölgedeki maaş ödemelerinin gecikmemesine vermiş; Bağdat ise petrol ihracatının yeniden başlayıp tüm gelirlerin SOMO’ya devredilmesini, ancak bu şartla bütçe göndereceğini dile getirmişti.
Yeni mutabakatın ayrıntıları arasında, Kürdistan Bölgesi’nin iç tüketimi için günlük 50 bin varil petrolün ayrılması da bulunuyor. Bu miktarın üretim maliyeti Erbil tarafından karşılanacak; ayrıca ihtiyaç halinde Bağdat, bölgeye petrol ürünleri takviyesi yapabilecek. İki tarafın enerji bakanlıklarından oluşturulacak bir komite, bölgenin gerçek yakıt ihtiyacını belirlemek üzere iki hafta içinde bir rapor hazırlayacak. Tüm bu adımlar, hem Kürdistan Bölgesi ekonomisinin can damarı olan petrol satışlarının yeniden başlamasını hem de Irak’ın toplam ihracat gelirlerinin artmasını hedefliyor. Nitekim Kürdistan Bölgesi, Mart 2023’te ihracat durdurulana kadar günde yaklaşık 435 bin varil petrol üretiyordu.
Anlaşmaya varılmasıyla eş zamanlı olarak 15-18 Temmuz tarihleri arasında Erbil, Duhok ve Zaho idari bölgelerinde en az yedi petrol sahası bomba yüklü drone’ların hedefi oldu. Reuters’a konuşan iki enerji yetkilisi, herhangi bir can kaybının yaşanmadığını ancak bölgedeki petrol üretiminin günlük 140 bin varil azaltılarak 150 bin varile düşürüldüğünü söyledi.
İlke TV’ye konuşan yerel bir enerji yetkilisi ise, bu hafta yaşanan saldırıların ardından bölge genelinde günlük ortalama 400 bin varil olan üretimin 50 bin varile kadar düştüğünü söyledi. Kaynağa göre bunun sebebi saldırıya uğrayan şirketlerin sadece saldırı gerçekleşen sahalarda değil, tüm sahalardaki faaliyetlerini durdurması.
Petrol fiyatları nedir? Kürdistan Bölgesi ne kadara satıyor?
Dünya genelinde petrol fiyatları Temmuz 2025 itibarıyla Brent türü için yaklaşık 70 dolar/varil seviyesinde seyrederken, Kürdistan Bölgesi’nin petrolü bu fiyatın oldukça altında, 54 ila 60 dolar/varil bandında alıcı bulabiliyor. Bunun nedeni Kürdistan Bölgesi’nin uluslararası piyasalara doğrudan erişim sağlayamaması. Boru hattının kapalı olduğu dönemlerde ise Kürdistan Bölgesi petrolü kamyonlarla bölgesel pazarlara 30–40 dolar/varil fiyatla satıldı.
Uluslararası şirketler ’16 dolar’ hakkında ne düşünüyor?
İlke TV’ye konuşan yerel bir gazeteciye göre varil başına 16 dolarlık ödeme uluslararası şirketleri tatmin etmiyor. Çünkü bu miktar hali hazırda kazandıkları 30-38 dolar bandındaki ücretin yarısından daha az.
Son dönemde gerçekleşen saldırılar ise uluslararası şirketleri anlaşmaya ikna etme amacı taşıyor.
Kürdistan Bölgesi’nin yıllık petrol kazancı ne kadar?
Bu yıla dair net verilere ulaşılamamış olsa da, Kürdistan Bölgesi Doğal Kaynaklar Bakanlığının hazırladığı 2024 Mart tarihli raporda, son bir yılda 9 sahada 45 milyon varil petrol üretildiği bildirildi.
Bu üretimin 11,8 milyon varili Irak Petrol Bakanlığına teslim edilirken, kalan 33,9 milyon varilin yaklaşık yarısı uluslararası petrol şirketlerine gitti. Geriye kalan 17,65 milyon varil petrolü ise Kürdistan Bölgesi Hükümeti kendi kanallarıyla sattı.
Raporda, satılan bu miktarın varil başına ortalama 31,3 dolar fiyatla işlem gördüğü ve bu yolla bölgenin toplamda 552 milyon 445 bin dolar gelir elde ettiği belirtildi. Bu rakam, bölgenin geçmiş yıllardaki yıllık 8–10 milyar dolarlık petrol gelirleriyle kıyaslandığında çok sert bir düşüş anlamına geliyor.
Kürdistan Bölgesi Yönetimi kendi sahalarındaki petrol üzerinde hangi haklara sahip?
- Toprağında çıkan petrolü arama, bulma, çıkarma yetkisine sahip.
- Ancak bu petrolü doğrudan ihraç etme, gelirini toplama ve Bağdat’ın onayı olmadan kullanma hakkı yok.
Petrol sahalarında faaliyet gösteren şirketler hangi ülkelere ait?
Petrol sahalarına İHA saldırıları ve üretim kayıpları
16 Temmuz 2025’te Duhok’un Zaho bölgesindeki petrol tesislerine yönelik bir İHA saldırısı sonrası yükselen siyah dumanlar. Son dönemde insansız hava araçlarıyla yapılan saldırılar, Kürdistan Bölgesi’nin enerji altyapısını hedef alarak üretimde ciddi kayıplara yol açtı.
Tam da Erbil ile Bağdat arasındaki petrol anlaşmazlığı çözülme yoluna girmişken, Kürdistan Bölgesi’nde ardı ardına düzenlenen İHA (insansız hava aracı) saldırıları bölgedeki petrol sahalarını vurdu. Temmuz 2025’te sadece dört gün içerisinde petrol tesislerine yönelik üst üste saldırılar gerçekleşti. 15-18 Temmuz tarihleri arasında Erbil, Duhok ve Zaho idari bölgelerinde en az yedi petrol sahası bomba yüklü drone’ların hedefi oldu. Saldırılarda can kaybı yaşanmaması şans olarak görülse de altyapıda önemli hasar meydana geldi. Kürdistan Bölgesi Anti Terör Kurumu, söz konusu saldırıların enerji tesislerinde ciddi tahribata yol açtığını ve bazı depolama tankları ile teknik ekipmanların isabet aldığını bildirdi.
—Petrol sahalarına saldırı: Tehdit mi yoksa ekonomik altyapı mı hedef?
Üretim en az yarı yarıya azaldı
Reuters’a göre peş peşe gelen İHA saldırıları bölgedeki petrol üretimini yarıya indirdi. Yerel yetkililere göre bu saldırılar sonucunda Kürdistan Bölgesi’ndeki petrol üretimi günlük 140-150 bin varil civarında azaldı. Kürdistan Bölgesi Hükümeti Başkanlık Ofisi Başkan Yardımcısı Aziz Ahmed, sadece Temmuz ayındaki saldırılar nedeniyle bölgenin günlük 200 bin varil petrol üretiminden mahrum kaldığını açıkladı. Rûdaw’ın haberine göre ise Kürdistan Petrol Sanayicileri Birliği (APİKUR) ise üyelerinin büyük çoğunluğunun güvenlik gerekçesiyle üretimi durdurmak zorunda kaldığını duyurdu.
Nitekim Norveç merkezli DNO şirketi, Zaho’daki Tawke sahasındaki faaliyetlerini; İngiltere merkezli Gulf Keystone Petroleum (GKP) ise Duhok’taki Şêxan sahasındaki üretimini geçici olarak durdurduklarını resmen açıkladı. Ayrıca ABD merkezli Hunt Oil’in işlettiği Ayn Sifni sahası da 16 Temmuz’daki saldırıya maruz kaldı; şirket saldırıda yaralanan olmadığını ancak tesisleri kontrol amaçlı kapattıklarını bildirdi.
Saldırıların hedef aldığı sahalar arasında Tawke ve Pêşxabûr (DNO tarafından işletiliyor), Şêxan (GKP tarafından işletiliyor), Sarsang (HKN Energy tarafından), Ayn Sifni (Hunt Oil tarafından) ve Xurmala (KAR grup tarafından işletilen, Kerkük sahasının Kürdistan Bölgesi’ndeki uzantısı) bulunuyor. Bu sahalar, boru hattının kapalı olduğu son bir yılda dahi iç piyasa ve sınırlı kamyon ihracatı için üretim yapmaya devam eden başlıca tesislerdi. Şimdi ise bu tesislerin bir kısmı tamamen devre dışı kalmış durumda. Rûdaw verilerine göre Temmuz ayı içinde bölge genelinde 19 adet İHA saldırısı düzenlendi ve bunların 7’si doğrudan petrol sahalarını hedef aldı. Saldırıların zamanlaması da dikkat çekici: Bağdat ile Erbil’in petrol konusunda uzlaştığı ve ihracatın yeniden başlamasının konuşulduğu günlere denk gelmesi, sabotaj ihtimalini güçlendirdi.
Saldırıların, Yemen’de faaliyet gösteren İran destekli Husilerin Kızıl Deniz’de gemilere saldırı düzenlediği bir döneme denk gelmesi ise bölgesel ölçekte koordineli bir mesaj ihtimalini akıllara getirdi. İran destekli grupların, özellikle 2023’te Gazze savaşı sonrası ABD ve müttefiklerine karşı Irak-Suriye sahasında insansız hava aracı ve füze saldırılarını artırdığı biliniyor. Bu çerçevede, Kürdistan Bölgesi’ndeki İHA saldırılarının da Tahran’ın dolaylı mesajı veya baskı aracı olabileceği değerlendiriliyor.
Saldırıların ekonomik boyutu da son derece önemli. Boru hattının kapalı kaldığı 2023-2024 döneminde zaten gelir kaybı yaşayan Kürdistan Bölgesi, iç piyasaya yönelik sınırlı üretimle ayakta kalmaya çalışıyordu.
Bağdat’la anlaşmayla aynı zamanda meydana gelen saldırıların yarattığı bir diğer ekonomik tehlike ise, saldırıya uğrayan petrol şirketlerinin bölgeden tamamen çekilme ihtimali.
Kaynaklar: Reuters, Rûdaw, World Pipelines, Dana Gas
