Hazırlayan: Nihat Altan
“Uğruna bunca yıl savaştığımız barış, bu ülkedeki devasa eşitsizlikleri ortadan kaldıracak barıştır” Manuel Marulanda
1. Tarih, Eşitsizlik ve Silahlı Mücadele
Kolombiya, Latin Amerika’nın en uzun süredir devam eden silahlı çatışmalarından birine ev sahipliği yaptı. 1964 yılında kurulan FARC (Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia), ülkenin kırsal alanlarındaki derin sosyal eşitsizlikler, toprak sorunları ve devletin marjinalleştirdiği halk kesimlerinin sesi olarak ortaya çıktı.
Kolombiya’nın tarihsel yapısı, büyük toprak sahiplerinin hakimiyeti, kırsal yoksulluk ve devletin sert müdahalesiyle şekillendi. FARC, bir gerilla hareketi olarak, sosyal adalet ve toprak reformu talepleriyle yola çıktı.
(Türkiye-Kürt meselesinden farklı olarak, FARC’ın ekonomik motivasyonlarla da bağlantılı karmaşık bir yapısı bulunmakla birlikte, her iki durumda da derin yapısal eşitsizliklerin ve tanınma taleplerinin çatışmanın temelini oluşturduğu görülür.)
2. Uzun Süreli Çatışmanın Yükü: Şiddet, İnsan Hakları ve Toplumsal Travma
FARC ve Kolombiya devleti arasında süren çatışmalar, 50 yılı aşkın süre boyunca binlerce insan kaybına, milyonlarca insanın yerinden edilmesine ve toplumsal yaralara yol açtı. Siviller bu çatışmanın en büyük mağdurları oldu; karşılıklı kaçırmalar, zorunlu göçler, köy yakmalar sıradan hale geldi.
Türkiye’deki durumla benzer şekilde, toplumsal hafıza yaraları derin ve travmalar kuşaklar boyudur devam ediyor.
3. Barış Sürecinin Başlangıcı: Müzakere Masası ve İyi Niyet Adımları
2012 yılında Kolombiya hükümeti ile FARC, Küba’da başlayan ve sonrasında Kolombiya’da devam eden müzakerelerle barış sürecine adım attı. Bu müzakerelerin temel dinamikleri şunlardı:
- Toprak reformu ve kırsal kalkınma
- Silahsızlanma ve entegrasyon
- Politik katılım ve demokratik haklar
- Mağdurların hakları ve tazminat
Süreç, tarafların karşılıklı güven inşası için önemli adımlar atmasına rağmen, zaman zaman provokasyonlar ve iç politik zorluklarla kesintiye uğradı.
(Türkiye’deki sürece bakıldığında, Kolombiya örneği bize şu önemli mesajı verir:
Çatışmanın kaynağı olan yapısal sorunlar çözülmeden, sadece silahların susması kalıcı barışa yetmemektedir.)
- Silahsızlanma ve Entegrasyon: Zorlu Bir Yol
2016’da FARC resmi olarak silah bırakma sürecini başlattı. Bu süreç:
- BM ve uluslararası gözlemcilerin denetiminde gerçekleşti.
- FARC savaşçıları sivil hayat için entegrasyon programlarına dahil edildi.
- Eski savaşçılara eğitim, istihdam ve psiko-sosyal destek sağlandı.
(Türkiye’de ise silah bırakma süreçlerinin (çağrılarının-beklentilerinin) çoğu zaman tek taraflı ve güven sorunlarıyla yürütülmek istendiği göz önünde bulundurulursa, Kolombiya’nın uluslararası denetimli modeli önemli bir örnek teşkil eder.)
5. Siyasi Katılım ve Demokratikleşme
FARC, silah bırakmasının ardından 2017’de Colombia Humana (İnsancıl Kolombiya) adıyla siyasi partiye dönüştü: legal-yasal kanallardan mücadeleye devam etmeye başladı.
(Türkiye’de DEM ve diğer Kürt basın, kültür, dil, belediyeler gibi kurumlarının karşılaştığı engeller; kayyım, gözaltılar, cezalar, tutuklamalar düşünüldüğünde, Kolombiya’daki bu demokratik katılım modeli sorunun çözümü için önemli bir perspektif sunabilir.)
Kolombiya: FARC’ın ‘dönüşüm’ kongresi
6. Toplumsal Barış ve Hafıza Onarımı
Barış süreci, sadece teknik ve siyasi adımlardan ibaret değildir. Kolombiya’da kurumsal olarak mağdurların haklarının tanınması, anıtların yapılması ve barış eğitimlerinin verilmesi gibi uygulamalar, toplumsal barışın tesisinde kritik rol oynamıştır.
(Türkiye’de de benzer şekilde, hafıza onarımı ve mağdur haklarının tanınması sürecin vazgeçilmez parçası olmalıdır.)
- Türkiye-Kolombiya Barış Süreci Karşılaştırması
8. Dersler
- Yapısal sorunlar çözülmeden barış kalıcı olmaz.
- Uluslararası arabuluculuk ve gözlem, güven ortamı yaratır.
- Silahsızlanma, kademeli, şeffaf ve destekli olmalıdır.
- Siyasi temsil ve demokratik katılım sağlanmalıdır.
- Hafıza onarımı toplumsal barışı güçlendirir.
Sonuç:
FARC-Kolombiya süreci, Türkiye’deki Kürt meselesine kapsamlı bir yol haritası sunuyor.
Yalnızca silahların susması değil, adalet, tanınma ve kapsayıcı demokrasi olmadan tam anlamıyla barışın olmayacağını ifade ediyor.
Kaynakça:
- Final Peace Agreement between the Government of Colombia and the FARC-EP, 2016
- Virginia M. Bouvier – Colombian Peace Processes and the Role of the Catholic Church
- Kristina Hook – Transitional Justice in Colombia
- International Crisis Group – Colombia: Peace and Conflict Monitor Reports
