Türkiye, Gazze’ye yönelik saldırılarını sürdüren İsrail’e karşı alınacak önlemleri ele alan Lahey Grubu’nun Bogota Ortak Bildirisi’ne katılımını beyan eden notasını 25 Temmuz’da Kolombiya Dışişleri Bakanlığı’na iletti.
Dışişleri Bakanlığı, 25 Temmuz’da Türkiye’nin Ortak Bildiri’de “Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne” (BMDHS) yapılan atıflara bağlı olmadığını belirten bir notayı Bogota hükümetine gönderdi.
Lahey Grubu’nun resmi internet sayfasında yer alan bilgilere göre, Türkiye, bildirinin ikinci ve üçüncü maddelerinde geçen BMDHS ifadelerine şerh koyarak, Ortak Bildiri’ye katılımının, BMDHS’ye ilişkin mevcut hukuki tutumunda herhangi bir değişiklik doğurmayacağını iletti.
Türkiye’nin şerhi, ilgili maddelerde yer alan BMDHS atıflarına ilişkin olup, söz konusu iki maddenin geri kalanını kapsamıyor.
Ortak Bildirinin söz konusu ikinci ve üçüncü maddeleri şu şekilde:
- Gemilerin İsrail’e silah, mühimmat, askeri yakıt, ilgili askeri teçhizat ve çift kullanımlı malzemeleri taşıma amacıyla kullanılma riskinin açıkça bulunduğu tüm durumlarda; kara sularımız ve limanlarımızın soykırım, savaş suçları, insanlığa karşı suçlar ve diğer uluslararası hukuk ihlallerini mümkün kılan veya kolaylaştıran faaliyetlere aracılık etmemesini teminen; kendi yetki alanımızda, uygun olduğu hallerde, BMDHS dahil olmak üzere ilgili uluslararası hukuk kurallarına tam riayetle, herhangi bir limanda gemilerin geçişine, demirlemesine ve hizmet almasına engel olunması.
- Bayraklarımızı taşıyan gemiler aracılığıyla İsrail’e silah, mühimmat, askeri yakıt, ilgili askeri teçhizat ve çift kullanımlı malzemelerin taşınmasının önlenmesi; bu yasağın ihlali halinde, bayraktan çıkarma dahil olmak üzere tam hesap verebilirliğin sağlanması; bu süreçte BMDHS dahil olmak üzere ilgili uluslararası hukuk kurallarına tam riayetle hareket edilmesi ve İsrail’in işgal altındaki Filistin topraklarındaki hukuka aykırı varlığının sürdürülmesine hiçbir surette yardım veya destek sağlanmaması.
Bogota Bildirisi’nde ayrı bir eylem planı bulunmuyor; bildirinin içinde İsrail’e karşı alınması öngörülen birtakım önlemler sıralanıyor.
Lahey Grubu’ndan açıklama
Lahey Grubu Yürütme Sekreteri Varsha Gandikota‑Nellutla, sosyal medya hesabı üzerinden yaptığı açıklamada, Türkiye’nin, “soykırımı durdurmak” amacıyla İsrail’e karşı Lahey Grubu’nun yaptırımlarını uygulamaya katılacağını duyurdu. Nellutla, Türkiye ve Filistin bayraklarının yanında “Türkiye joins (Türkiye, dahil oluyor)” yazarak, bu duyuruyu paylaştı.
Lahey Grubu’ndan Guillaume Long da konuya ilişkin, “Türkiye’nin, Lahey Grubu’nun Bogota Ortak Bildirisi’ne katılarak, uluslararası hukuku korumak ve İsrail’in suçlarına ciddi şekilde ortak olmak amacıyla grubun aldığı 6 önlemi destekleyen 13. ülke olduğunu duyurmaktan büyük gurur duyuyoruz” ifadelerine yer verdi.
Katılmama kararına muhalefetten tepki
Türkiye geçen hafta, Lahey Grubu’nun İsrail’e karşı uygulanacak yaptırımları içeren altı maddelik Eylem Planı’nı imzalamadı.
Bazı muhalefet partileri ve muhafazakar çevreler bu yaklaşımı sert şekilde eleştirdi.
Muhalefet, hükümetin İsrail’e tepkisinin söylem düzeyinde kaldığını, ABD Başkanı Donald Trump’ın tepkisini çekmemek için somut adımlar atmaktan kaçındığını iddia etti.
Dışişleri Bakanlığı, sert eleştiriler üzerine 19 ve 20 Temmuz’da iki ayrı açıklama yaptı ve eleştilere yanıt verdi.
İsrail’in bölgedeki en önemli müttefiki Azerbaycan’ın Bakü-Tiflis-Ceyhan Boru Hattı üzerinden İsrail’e petrol satışına devam ettiği öne sürülüyor.
Türkiye bu iddiayı reddediyor.
Ankara’nın reddettiği bir diğer iddia da bazı üçüncü taraflar üzerinden İsrail’e çelik satışının devam ettiği.
Lahey Grubu nedir?
Güney Afrika, İsrail’e karşı Aralık 2023’te Uluslararası Adalet Divanı’nda “soykırım” davası açmıştı.
Lahey Grubu, 31 Ocak 2025’te Uluslararası Adalet Divanı’nın İsrail’e karşı aldığı kararların uygulanması amacıyla kuruldu.
Grubun kurucu üyeleri; Güney Afrika, Malezya, Namibya, Kolombiya, Bolivya, Şili, Senegal, Honduras ve Belize’ydi.
Lahey Grubu, 15-16 Temmuz’da Kolombiya’nın başkenti Bogota’da olağanüstü gündemle toplandı.
Bogota Acil Durum Konferansı’na, kurucu üyelerin daveti üzerine Türkiye dahil 30 ülkenin temsilcileri de katıldı.
Türkiye’yi konferansta Dışişleri Bakan Yardımcısı Levent Gümrükçü temsil etti.
Eylem Planı’nda neler var?
Konferans sonrası yayımlanan ortak bildiride İsrail kınandı, altı maddelik somut bir eylem planı da imzaya açıldı.
Otuz ülkeden sadece 12’si (Bolivya, Kolombiya, Küba, Endonezya, Irak, Libya, Malezya, Namibya, Nikaragua, Umman, Saint Vincent ve Grenadinler ve Güney Afrika) eylem planını imzaladı.
Eylem Planı’nda İsrail’e karşı şu önlemler yer aldı:
- İsrail’e silah, mühimmat, askeri alanda kullanılacak yakıt ve çift kullanımlı ürünlerin gönderilmesinin tümüyle engellenmesi,
- İsrail’e silah ya da mühimmat taşıyan gemiler, bandırası ne olursa olsun limanlara sokulmaması, yakıt ya da herhangi bir hizmet verilmemesi,
- İmzacı ülkelerin bandırasındaki yük gemilerinin İsrail’e hiçbir şekilde askeri malzeme, yakıt ya da çift kullanımlı malzeme taşımaması; taşıyan gemilerin bandıralarınin iptal edilmesi,
- İmzacı tüm ülkelerın İsrail’le halihazırda yürürlükte olan tüm kamu anlaşmalarını gözden geçirmesi, gerektiğinde iptal etmesi,
- İmzacı ülkelerin, uluslararası hukuk kuruluşlarının İsrail hakkında aldığı ceza ve yaptırım kararlarına tam olarak uyması,
- İmzacı ülkelerin, işgal altındaki Filistin topraklarında suç işleyenlerin kendi mahkemelerinde de ceza alabilmelerini sağlamak için hukuk sistemlerinde gerekli değişiklikleri yapması.
