Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi tarafından 17-21 Temmuz 2025 tarihleri arasında 23 kentte yapılan ankette, Türkçe dışındaki anadillerin kullanım düzeyi ile bu dillere ilişkin talep ve eğilimler ölçüldü. İstanbul, Ankara, İzmir, Samsun, Balıkesir, Antalya, Mersin, Bursa, Adana, Diyarbakır, Erzurum, Adıyaman, Van, Mardin, Urfa, Bingöl, Ağrı, Şırnak, Gaziantep, Batman, Dersim, Malatya ve Siirt illerinde yapılan çevrimiçi anket çalışmasına 2 bin 378 kişi katıldı.
Araştırma sonuçlarına göre, katılımcıların yüzde 97,9’u Kürtçenin tüm eğitim kademelerinde eğitim dili olmasını istiyor. Anadilin korunması ve geliştirilmesine ilişkin taleplerin sorulduğu ankette, yüzde 51,9 oranla ilk sırada “anadilde eğitim imkânı sağlanması” önerisi yer aldı. Bunu, yüzde 16,6 ile “anadile resmî statü tanınması” ve yüzde 9,1 ile “aile ve sosyal çevrede kullanımının teşvik edilmesi” takip etti.
Kürtçenin kullanımı azalan bir eğilimde
Araştırmada katılımcıların yüzde 88,2’si Kürtçenin Kurmancî, yüzde 10,4’ü ise Zazakî/Kirmanckî lehçesini konuştuklarını belirtti. Katılımcıların yüzde 66,7’si anadilini iyi ya da çok iyi konuştuğunu ifade ederken, özellikle genç yaş grubunda ve eğitim düzeyi yükseldikçe anadili konuşma oranının düştüğü gözlemlendi.
Ebeveynlerin kendi aralarında çoğunlukla anadilini konuştuğu görülse de, çocuklarla kurulan dil ilişkisinde Türkçenin öne çıktığı tespit edildi. Katılımcıların yüzde 40,1’i çocuklarının kendileriyle Türkçe konuştuğunu belirtirken, sadece yüzde 24,7’si çocuklarıyla Kürtçe konuştuklarını söyledi. Zazakî ile iletişim kuranların oranı ise yalnızca yüzde 1,3’te kaldı.
Anadilde eğitim hakkı bilinmiyor
“Çocuğunuzun okulda Kurmancî ya da Zazakî derslerini seçmeli olarak alabileceğini biliyor muydunuz?” sorusuna yüzde 21’i “Hayır” yanıtı verdi. Bu durum, anadili eğitimiyle ilgili bilgilendirme eksikliğine işaret etti. Katılımcıların yüzde 33,6’sı ise çocuğunun olmadığını belirtti.
Müziğe ilgi yüksek, kitap okumaya düşük
Anadilinde müzik dinleme oranı yüzde 77,9 ile oldukça yüksek çıkarken, kitap okuma oranı daha düşük seviyede kaldı. Katılımcıların yalnızca yüzde 15,4’ü Kürtçe kitapları “çok iyi” okuduklarını ifade etti. Anadilde kitap okumada “iyi” diyenlerin oranı ise yüzde 22 oldu.
Günlük kullanım azaldı
Katılımcıların yüzde 57,1’i günlük hayatta anadilini “sık sık”, yüzde 25,7’si “ara sıra” konuştuklarını belirtti. Ancak yüzde 12,3’ü “az”, yüzde 4,9’u ise “hiç konuşmam” yanıtını verdi.
Eşlerle Türkçe iletişim dikkat çekiyor
Evlilikler üzerinden dil ilişkisi incelendiğinde ise, yüzde 27,8’lik bir kesim eşleriyle yalnızca Türkçe iletişim kurduklarını ifade etti. Ankette, yaş büyüdükçe ve eğitim seviyesi düştükçe eşlerle anadilini konuşma oranının arttığı not düşüldü. (MA)
