Suriye’de Beşar Esad yönetiminin 8 Aralık 2024’te devrilmesinin üzerinden dokuz ay geçti. Ancak ülkede 100 binden fazla kişinin zorla kaybedildiği tahmin edilirken, aileler hâlâ sevdiklerinin akıbetini öğrenemedi. Uluslararası Af Örgütü’nün “Hakikat hâlâ yerin altında: Suriye’de kayıpların ailelerinin adalet mücadelesi” başlıklı brifingi, yakınlarını arayan ailelerin umutsuzluğunu ve karşılaştıkları engelleri gözler önüne seriyor.
Toplu mezarlar, eski cezaevleri ve hakikat çadırları
Af Örgütü’nün araştırması, Esad sonrası dönemde çaresiz kalan ailelerin eski tutukluluk merkezlerine, cezaevlerine, morglara ve toplu mezarlara yöneldiğini ortaya koyuyor. Mayıs 2025’te yapılan saha ziyaretlerinde, hayatta kalanlar ve aile temsilcilerinin katıldığı görüşmeler, kayıp yakınlarının acısını ve tekrar eden travmalarını belgeledi. Aileler, Suriye genelinde “Hakikat Çadırları” kurarak kayıpları anmaya ve adalet taleplerini dile getirmeye devam ediyor.
‘Hakikat ve adalet olmadan iyileşme olmaz’
Uluslararası Af Örgütü Orta Doğu ve Kuzey Afrika Bölgesi Direktör Yardımcısı Kristine Beckerle, “Yakınlarının akıbetiyle ilgili yanıt bekleyen ailelerin çilesi her geçen gün artıyor. Yeni hükümet, hesap verebilirliğe dayalı bir gelecek için kararlılıkla harekete geçmezse, Suriye halkı asla gerçek anlamda iyileşemeyecek” dedi. Beckerle, kayıplara ilişkin kapsayıcı bir ulusal arama mekanizması kurulması, bağımsız soruşturmalar yürütülmesi ve mağdurlar için onarım sağlanması gerektiğini vurguladı.
Ailelerin talepleri
Brifingde, kayıp yakınlarının dört temel talebi öne çıktı:
-
Yakınlarının akıbetine dair gerçeğin ortaya çıkarılması,
-
Faillerden hesap sorularak adaletin sağlanması,
-
Maddi ve psikososyal onarımların hayata geçirilmesi,
-
Bir daha asla zorla kaybetmelerin yaşanmayacağına dair güvence verilmesi.
Zorla kaybedilen kardeşini arayan Wasel Hamide, “Adaletin tesis edilmesi ve tüm taraflara mensup faillerden hesap sorulması, acımızın tekrarlanmayacağının tek güvencesidir” sözleriyle adalet talebini dile getirdi.
Yeni komisyonlar umut verecek mi?
17 Mayıs 2025’te kurulan Kayıp Kişiler Hakkında Suriye Araştırma Komisyonu, DNA verilerinin toplanması, ulusal veri tabanı oluşturulması ve adli tıp kapasitesinin geliştirilmesi gibi görevlerle çalışmalarını sürdürüyor. Aynı gün kurulan Suriye Geçiş Adaleti Komisyonu’nun da, rejim ve silahlı grupların işlediği tüm ağır ihlalleri kapsaması bekleniyor. Ancak Af Örgütü, son dokuz ayda yaşanan yeni kaçırma vakalarının cezasız bırakıldığına dikkat çekiyor.
