ABD merkezli küresel politika dergisi Foreign Policy (FP), ABD Başkanı Donald Trump’ın ticaret anlaşmaları başta olmak üzere yabancı ülkelerle yaptığı anlaşmalarda Senato ve Kongre’yi by-pass ettiğine ve bazı anlaşmaları gizli tuttuğuna dikkat çekerek, ABD Başkanı’nın hükümet gücünü kendi elinde toplayan bu yaklaşımının tek örneğinin Orta Çağ hükümdarları olduğunu belirtti.
“Başkanlık kararnamesiyle tek başına iktidarı, kişisel sadakate dayalı atamaları ve kendisine karşı gelen hakimlere duyduğu öfke hakkında çok şey yazıldı . Ancak ABD halkı, Trump’ın uluslararası anlaşmaları kişiselleştirmesinden de aynı derecede endişe duymalı.” ifadelerine yer verilen FP analizinde bu anlaşmaların genellikle ABD Senatosu’nda üçte iki çoğunluk oyu veya Kongre’nin her iki kanadında da çoğunluk oyu ile onaylandığı hatırlatıldı.
Analizde Kongre’nin Versay Antlaşması, Kapsamlı Nükleer Deneme Yasağı Antlaşması ve Engelli Hakları Sözleşmesi gibi eksik bulduğu anlaşmalara onay vermediği aktarıldı.
“Bugün, tüm bu ABD antlaşma sisteminin ölümüne tanık oluyoruz . Trump yabancı ülkelerle anlaşmalar yapmaktan çekinmedi, ancak onay için Senato veya Kongre’ye hiçbir antlaşma sunmadı . Bunun yerine, antlaşmalar yalnızca yürütme organının yetkisiymiş gibi davrandı ve Ukrayna ile kritik mineral kaynakları konusunda olduğu gibi, anlaşmaların imzalanmasında kişisel olarak rol aldı.” ifadelerine yer verilen FP analizinde, bu gelişmeler “aşırı başkanlık otoritesi” olarak tanımlandı.
FP “ABD tarihinde, Kongre’yi bu şekilde dışlayarak uluslararası anlaşmaların yapılmasını kişiselleştiren başka bir başkan bulamazsınız. Ancak Trump’ın yaklaşımının kesinlikle bir emsali var: Orta Çağ hükümdarları.” yorumuna yer verildi ve “O zamanlar, krallar ve kraliçeler düzenli olarak kişisel antlaşmalar imzalardı.” benzetmesi yapıldı.
FP modern uluslararası hukuk sisteminin ortaya çıkmasından sonra egemen devletlerin baskın yasal aktörler olarak hükümdarların yerini almaya başladığını vurguladı ve Trump’ın Kongre’yi dışlayan yaklaşımının modern hukukla uyuşmadığının altını çizdi.
Eski ABD başkanlarından Woodrow Wilson’ın gizli antlaşmalara son verme çağrısında bulunduğunu hatırlatan FP, “Bugün, metinleri kamuoyuna açıklanmayan Trump’ın sözde ticaret anlaşmalarını da benzer bir gizlilik içeriyor” diye belirterek Trump’ın Japonya ve Güney Kore ile yaptığı anlaşmaları hatırlattı. FP, “ABD halkının Trump’ın onlar adına ne gibi yükümlülükler üstlendiği hakkında hiçbir fikri yok.” diye kaydetti.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile yapılan zirvenin hatırlatıldığı FP analizinde, “Ya Trump, ABD’yi Rusya’nın işgallerini tanıyan bir Rusya-Ukrayna barış anlaşmasının garantörü yaparsa? Böyle bir anlaşma muhtemelen uluslararası hukuku ihlal eder ve Ukrayna’nın anlaşmayı istediği zaman reddetmesine izin verir” ifadelerine yer verildi.
“Trump’ın kişisel anlaşmaları, Kongre’nin daha önce onayladığı anlaşmalarla da çelişebilir. Örneğin, Beyaz Saray, ABD’nin Kongre’nin her iki kanadı tarafından daha önce onaylanmış serbest ticaret anlaşmalarına sahip olduğu 20 ülkeden üçü olan Kanada, Meksika ve Güney Kore ile ticaret anlaşmaları müzakere ediyor.” yorumuna yer verilen analizde, yürütmeye ilişkin bu anlaşmaların, önceki anlaşmaların yerini fiilen alabileceği, bunun da anayasaya uygunluğunun tartışmalı olduğu belirtildi.
ABD kurucularından Alexander Hamilton’ın, 1788’de ABD Anayasası’nın antlaşma yapma yetkisini tamamen yürütme veya yasama organına vermediğinin hatırlatan FP, “İngiliz monarşisinden kopuşumuz, antlaşma yapma yetkisinin tek bir kişiye değil, başkana ve Kongre’ye ortak olarak verilmesini sğladı. Ayrıca bu yetki, monarşik bir veraset yoluyla Trump’ın ailevi haleflerine geçecek bir yetki de değildir.” diye belirtti.
FP analizinde “Kongre Hamilton’un uyarısını ciddiye almalı ve antlaşma yapma rollerinin geri verilmesini talep etmelidir.” denildi.
Analizde son olarak “Kongre anayasal yetkilerini yakında yeniden tesis etmezse, ABD, tüm yeni uluslararası yükümlülüklerimiz ve taahhütlerimiz yalnızca başkanın kaprislerine göre belirlenecek monarşik bir antlaşma anlayışına kayabilir.” uyarısı yapıldı.
