Suriye’nin siyasi ve toplumsal açıdan derin bir şekilde bölündüğü ve ülkenin geleceği konusunda ulusal bir uzlaşının henüz sağlanamadığı bir dönemde seçim yapılıyor. Suriye geçiş hükümeti bu sabah seçim komisyonu üyelerine parlamento üyelerini atamak üzere sandıkları kurdu.
Şam yönetimi, seçimleri kendi meşruiyetini inşa etme yolunda bir adım olarak sunmaya çalışsa da seçimler hukuki ve siyasi açıdan sorunlu olduğu için sert eleştirilerle karşı karşıya kalıyor.
Halklar temsil edilmiyor
Suriye geçiş hükümetinin kontrolündeki bölgelerde “parlamento seçimleri” yapılıyor. Bu seçimler, belirli bir seçim yasasının çıkarılmadığı veya nüfusun tüm kesimlerinin temsilini sağlayacak kriterlerin bulunmadığı bir dönemde gerçekleştiriliyor.
Öte yandan, küçük ilçeler yerine “il” düzeyinde büyük merkez seçimleri sistemi devam ediyor.
Suriye’de Esad rejiminin yıkılmasının ardından 11 ildeki 50 bölgeden 1574 milletvekilinin seçilmesi için oy kullanma sürüyor.
Suriye geçiş hükümeti başkanı Ahmed Şara, 6 bin kişilik komisyonun seçeceği Halk Meclisi’nin üçte birini doğrudan atama yetkisine sahip.
Ayrıca üç vilayet Süveyda, Haseke ve Rakka – güvenlik gerekçesiyle seçim dışında bırakıldı.
Geçici anayasal düzenlemeye göre, parlamento üyelerinin üçte ikisi bölgesel meclislerce seçilecek, kalan üyeleri ise başkan atayacak. Parlamento süresi 30 ay olarak belirlendi.
Toplam 1578 aday yarışıyor; bunların sadece yüzde 14’ü kadın.
‘Seçimler hem eksik hem de dışlayıcı’
Suriye Demokratik Meclisi (SDM) Başkanlık Konseyi üyesi Şukri Şeyhani, seçimleri “tamamlanmamış ve halkın beklentilerinden uzak” olarak tanımladı. Şeyhani, “Beş Suriye vilayetinin seçim süreci dışında bırakılması, bu seçimin eksik olduğunun açık göstergesidir” dedi.
Şeyhani’ye göre, süreç daha hazırlık aşamasından itibaren “gerçek bir katılımcılıktan yoksun” şekilde yürütüldü. “Bu durum seçimlere dair ciddi şüpheler doğuruyor” ifadelerini kullandı.
Kürt aktivistlerden tepki: Seçimler dışlayıcı
Kuzey ve Doğu Suriye’ninfarklı kentlerinde Kürt sivil toplum temsilcileri ve aktivistler de seçimlere tepki gösterdi.
Kürt kadın hakları aktivisti Stêr Kasim, seçimleri “önceden tasarlanmış ve gayrimeşru” olarak nitelendirdi:
“Bu seçimler Kürtleri, Dürzîleri ve geniş halk kesimlerini dışlıyor. Şam yönetimi ne eşitliğe ne de gerçek ortaklığa inanıyor.”
Kasim, Suriye’nin ancak “adem-i merkeziyetçi, demokratik ve çoğulcu bir yapıya kavuşmasıyla” tüm halkların ülkeye aidiyet hissedebileceğini belirtti.
İnsan hakları savunucusu Evin Yusuf, seçimleri “Kürtleri ve kadınları dışlayan bir süreç” olarak değerlendirdi. Yusuf, “Kadın kotası en az yüzde 35 olmalıydı. Mevcut tablo, halkın gerçek temsilini yansıtmıyor” dedi.
Bir diğer aktivist de seçimlerin “Dürzî, Kürt ve Alevi toplumlarını” dışladığını vurgulayarak, “Bu durum ülkeyi daha da bölüyor ve toplumsal gerilimi artırıyor” ifadelerini kullandı.
Siyasi partilerin faaliyetleri askıya alındı
Bu süreçte, aynı zamanda siyasi partilerin faaliyetleri askıya alındı. Sonuç olarak, birçok parti parlamentoda temsil edilemeyebilir.
Suriye geçiş hükümeti, seçim yasasında tek taraflı olarak kapsamlı değişikliklere gitti. Örneğin, seçim kampanyasını bir haftayla sınırladı ve Yüksek Komite’ye güvenlik gerekçesiyle adayları diskalifiye etme yetkisi verdi.
Gözlemciler, Ahmed Şara’nın geçici seçim düzenlemelerini onaylama kararını mevcut hükümetin resmen güzelleştirilmesi olarak nitelendiriyor, ancak ülke hâlâ siyasi, sosyal ve ekonomik çalkantıların içinde.
Böyle bir dönemde, bu seçimler içerik olarak boş ve demokratik olmaktan uzak olduğu değerlendirmesi yapılıyor.
Geçici seçim sistemi, Ahmed Şara’nın meclis üyelerinin üçte birini seçimsiz atamasıyla yürütme gücüne daha fazla yetki veriyor.
Aynı zamanda, şube seçim komitelerinin kurulmasına da odaklanıyor.
Birçok Suriye muhalefet partisi bu değişiklikleri “otoriter yöntemlerin tekrarı” olarak nitelendirdi ve tek taraflı olarak yazılan yasaların meşruiyet yaratamayacağını, aksine Suriye halkının geri kalanı pahasına bir partinin egemenliğini tesis ettiğini belirtti.
Bu bağlamda, Suriye İnsan Hakları Gözlemevi (SOHR), geniş bir toplumsal koalisyon olmadan yapılan hiçbir seçimin meşru veya Suriye halkını temsil eden bir seçim olarak kabul edilemeyeceğini belirtti.
Aynı zamanda, bağımsız savcıların, Birleşmiş Milletler ve Avrupa Birliği gibi uluslararası kuruluşların seçimleri izlemesine izin vermiyor.
Birleşmiş Milletler’in Suriye seçimlerinin genel bir siyasi çerçevede, uluslararası gözetim altında ve tüm Suriyelilerin katılımıyla yapılması yönünde defalarca çağrıda bulunduğu biliniyor.
Zorlu demografik ve lojistik koşullara, milyonlarca yerinden edilmiş ve mültecinin varlığına ve kimlik belgelerinin eksikliğine rağmen, Yüksek Komite dolaylı bir seçim mekanizması tanımladı. Bu mekanizma da geçiş hükümeti tarafından istişare edilmeden atanan seçim kurullarına dayanıyor.
Suriyelilerin çoğunu kapsamıyor
Sözde halk meclisi seçimleri, Kuzey ve Doğu Suriye’yi ve Suriyelilerin çoğunluğunu temsil eden tüm siyasi ve sivil hareketleri kapsamıyor. Kuzey ve Doğu Yönetim, seçimleri “tek taraflı bir tiyatro” olarak nitelendirerek, tüm etnik ve siyasi bileşenleri kapsamayan her türlü seçim sürecinin başarısızlığa mahkûm olduğunu belirtti.
Suriye halkı, seçimlere birkaç gün içinde tepki göstererek, geçiş hükümetinin otoriter bir adımı olduğunu söyledi. Aynı zamanda, Suriye ve diasporadaki İslam Yüksek Güvenlik Komisyonu, seçimlerin gayri meşru olduğunu ve Suriye halkının iradesini temsil etmediğini belirterek seçimleri reddetti.
Kuzey ve Doğu Suriye ile Süveyda’da seçim yapılmıyor
Ülke, Şam’daki merkezi hükümetin politikaları nedeniyle bölünmüş durumda. Kuzey ve Doğu Suriye ile Süveyda’da seçim yapılmıyor. Sonuç olarak, seçimler sınırlı olacak, yani Suriye genelinde yapılmayacak. Birçok gözlemciye göre, “Suriye halkının yarısı siyasi süreçten dışlandığı için, seçimlerin tüm Suriye halkını temsil etmesi imkânsız.”
Geçici Şam yönetimi Başkanı Ahmed Şara uluslararası arenada meşruiyet arayışını sürdürürken, seçimlerin kapsayıcılığı ve demokratikliği ciddi tartışmalara yol açıyor. (ANHA/Rudaw)
