Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) ikinci dairesi tarafından eski HDP Eş Genel Başkanı Selahattin Demirtaş hakkında verilen ihlal kararına itiraz etti.
Adalet Bakanlığı dosyanın AİHM’in Büyük Dairesi’nde yeniden ele alınması talebinde bulundu.
AİHM, 8 Temmuz 2025’te açıkladığı kararında, Demirtaş’ın Kobani Davası bağlamında tekrar tutuklanmasını “hukuki açıdan sorunlu” bulmuştu.
Türkiye’nin karara itiraz etmesi için son gün 8 Ekim idi. İtirazın ardından dosya nihai karar için Büyük Daire’ye gidecek.
AİHM kararları Türkiye açısından bağlayıcı.
Ancak diğer ülkeler gibi Türkiye’nin de uygulamadığı kararlar mevcut.
Selahattin Demirtaş ve Osman Kavala kararları bunların en çok bilinenleri.
Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin Türkiye’nin uygulamadığı kararlara ilişkin denetim süreci ise sürüyor.
Demirtaş ile ilgili AİHM davalarının konusu Kobani olayları ile ilgili mahkumiyeti.
Kobani davası, IŞİD’in Eylül 2014’te Kobani’ye yönelik bir saldırı başlatmasının ardından Türkiye’de yaşanan protestoları kapsıyor.
Kobani olaylarıyla ilgili ilk soruşturma 2014’te başlatıldı.
Bazı HDP’li siyasetçiler, “adam öldürme”, “yağma”, “kamu görevlisini silahla yaralama”, “bayrak yakma”, “devletin birliğini, ülkenin bütünlüğünü bozma” gibi suçlamalarla yargılandı.
Demişrtaş Kasım 2016’da tutuklandı.
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’nın hazırladığı iddianame, 7 Ocak 2021’de Ankara 22. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından kabul edildi, 26 Nisan 2021’de ilk duruşma yapıldı.
Davada 108 kişi yargılandı, sadece 12 kişi beraat etti.
15 Mayıs 2024’teki karar duruşmasında eski HDP Eş Genel Başkanları Selahattin Demirtaş 42 yıl, Figen Yüksekdağ 30 yıl 3 ay hapis cezasına çarptırıldı.
Kobani olayları sırasında HDP MYK Üyeleri Pervin Oduncu, Alp Altınörs, Nazmi Gür, Zeki Çelik ve Zeynep Karaman’a 22 yıl 6 ay hapis cezası verildi.
AİHM’in Demirtaş kararları
AİHM, Selahattin Demirtaş’ın tutukluluğuna ilişkin olarak 2017’de yaptığı başvuruyu 20 Kasım 2018’de karara bağladı.
Kararda en çok dikkat çeken unsur, AİHM’in Demirtaş’ın tutukluluğunun “hukuki değil siyasi amaçlara dayandığı” sonucuna varmasıydı.
Demirtaş, Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) güvenlik ve özgürlük hakkını düzenleyen 5., ifade özgürlüğüne ilişkin 10., haklara getirilecek kısıtlamaların sınırlanmasıyla ilgili 18., bireysel başvurularla ilgili 34. ve Ek Protokol’ün serbest seçim hakkına ilişkin 3. maddesinin ihlal edildiği tezini işlemişti.
Mahkeme yaptığı değerlendirme sonucu Türkiye’nin 10. ve 34. maddeler dışındaki maddeleri ihlal ettiği sonucuna vardı.
AİHM, Türkiye’nin, Demirtaş’ın gözaltına alınmasının ve tutuklanmasının makul şüpheye dayandığı yönündeki tezini kabul etti.
Ancak bununla birlikte tutukluluk halinin uzatılmasına neden olan yargı kararlarında sunulan gerekçelerin, tutukluluğun devamını meşru kılacak yeterlilikte olmadığına hükmetti.
Türkiye’den, Demirtaş’ın tutukluluğunun devamını meşru kılacak yeni nedenler ya da kanıtlar ortaya atılmaması halinde tutukluluk halini sona erdirecek önlemleri mümkün olan en kısa sürede alması istendi.
AİHM’in Türkiye’nin 25 bin Euro ödemesine hükmettiği bu karar, itiraz üzerine temyiz organı olarak görev yapan ve 17 yargıçtan oluşan Büyük Daire’ye götürüldü.
Büyük Daire, 22 Aralık 2020’da açıkladığı kararında, 2018’deki kararda olduğu gibi Türkiye’nin ihlalde bulunduğuna hükmetti.
Büyük Daire kararında Türkiye’nin Demirtaş’a mahkeme masrafları dahil olmak 60 bin 400 Euro ödemesine hükmedildi.
Bu karar nihai nitelikte.
Demirtaş’ın tutukluluk haliyle ilgili bir başka dava ise 2 Mart 2020’de AİHM gündemine taşındı.
Bir önceki başvuruda olduğu gibi bu başvuruda da Türkiye’nin AİHS’in bazı maddelerini ihlal ettiği, Demirtaş’ın 20 Eylül 2019’da yeniden tutuklanması ve bu tarihten sonra tutukluluğuna temel oluşturan gerekçelerin yetersiz olduğu tezi işlendi.
AİHM, 8 Temmuz 2025’te açıkladığı kararında, Demirtaş’ın Kobani Davası bağlamında tekrar tutuklanmasını “hukuki açıdan sorunlu” buldu.
Delilleri de yetersiz bulan AİHM, iç hukuk makamlarının tutuklamaya alternatif tedbirlerin uygulanma olasılığını göz önünde bulundurmadığına dikkat çekti.
Tutuklama kararının asıl amacının “başvuru sahibinin siyasi faaliyetlerini engellemek” olduğu sonucuna varan AİHM, Demirtaş’ın tutuklanması konusunda AYM’ye yaptığı üç bireysel başvuruya ilişkin karar sürecinin uzunluğunu da ihlal olarak gördü.
AİHM, Türkiye’nin mahkeme masrafları dahil 55 bin 745 Euro tazminat ödemesine karar verdi.
6 yıl sonra başlayan dava
Kobani olaylarıyla ilgili ilk soruşturma 2014 yılında başlatıldı.
İktidar, ilerleyen yıllarda ölümlerle ilgili olarak sokak eylemi çağrısı yapan HDP’yi suçladı.
HDP Eş Genel Başkanları, Merkez Yürütme Kurulu (MYK) üyeleri ve yöneticileri hakkında suç duyuruları yapıldı. İfade veren HDP’li siyasetçi ve MYK üyeleri savcılıklarda ifade verdiler.
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı, o tarihte milletvekili olanlar ile olmayan MYK üyeleri hakkında iki ayrı soruşturma başlattı. Başlayan soruşturmalar nedeniyle HDP Eş Genel Başkanları ve milletvekilleri hakkında fezleke hazırlandı.
HDP milletvekillerinin dokunulmazlığının gündeme gelmesi de bu olaylardan sonra başladı ve 20 Mayıs 2016’da Meclis’te oy çokluğuyla milletvekili dokunulmazlıkları kaldırıldı.
Selahattin Demirtaş ve dokunulmazlığı kaldırılan HDP milletvekilleri 4 Kasım 2016’da evlerine yapılan baskınla gözaltına alınarak tutuklandılar.
Kobani olaylarına götüren süreci başlattığı öne sürülen HDP’nin sosyal medyadaki paylaşımı gerekçe gösterilerek HDP’li 108 isim hakkında Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı iddianame hazırladı.
Ankara Cumhuriyet Başsavcılığı’nın olaylarla ilgili soruşturması kapsamında 2 Ekim 2020’de 17 HDP’li siyasetçi tutuklandı.
Yargılananlar arasında, HDP’nin eski eş genel başkanlarından, şu anda Kocaeli Kandıra F Tipi Cezaevi’nde bulunan Figen Yüksekdağ’ın yanı sıra, daha sonra serbest bırakılan Gültan Kışanak, Sebahat Tuncel, Sırrı Süreyya Önder, Ayhan Bilgen, Ayla Akat Ata, Emine Ayna, Ali Ürküt, Alp Aydınörs, Sırrı Süreya Önder gibi siyasetçiler yer aldı.
Savcılığın, 30 Aralık 2020 tarihinde hazırladığı iddianame, 7 Ocak 2021’de Ankara 22. Ağır Ceza Mahkemesi tarafından kabul edildi.
26 Nisan’da Sincan Cezaevi Kampüsü’nde başlayan davada 20’si tutuklu 108 HDP’li siyasetçi yargılandı.
Kobani dava dosyası 3 bin 530 sayfalık bir iddianame ile 324 klasör delil ve eklerinden oluştu. 2 bin 676 mağdur müştekinin bulunduğu iddianamede sanıkların 29 ayrı suçlamayla 38’er kez ağırlaştırılmış müebbet ve 19 bin 680’er yıl hapsi istendi.
AİHM kararına rağmen Demirtaş tahliye edilmedi
Selahattin Demirtaş hakkında, çeşitli tarihlerdeki farklı konuşmalarıyla ilgili 122 adet fezleke hazırlandı, bunlardan 42’si ana dava dosyasında toplandı.
Konuşmalarıyla ilgili çeşitli suçlamalarla açılan davaların bir kısmı düştü veya beraatla sonuçlandı, bir kısmı ise birleştirildi.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), 20 Kasım 2018’de Demirtaş’ın siyasi nedenlerle tutuklu olduğunu ve derhal serbest bırakılması gerektiğini açıkladı.
Bir gün sonra Cumhurbaşkanı Erdoğan, “AİHM’nin kararı bizi bağlamaz” dedi.
7 Aralık 2018’de ise ana dava dışında Demirtaş’a bir konuşması nedeniyle verilen 4 yıl 8 aylık hapis cezası, İstanbul’daki bir mahkeme tarafından onanarak kesinleşti.
Demirtaş, ana dava dosyasından tutukluyken bu dosyadan hükümlü hale geldi.
AİHM kararı, tarafların itirazı üzerine AİHM Büyük Dairesi’ne taşındı.
18 Eylül 2019’da Büyük Daire’deki duruşmada Türkiye, Demirtaş’ın “bir başka suçtan hükümlü olduğunu” belirtti.
Bunun üzerine avukatları, Demirtaş’ın hükümlü olarak cezaevinde bulunduğu bu aşamada, tutuklu kaldığı sürenin, hükümlü olduğu ceza süresinden mahsup edilmesi için başvuru yaptı.
Ankara’da ana davanın görüldüğü duruşmada hakkında tahliye kararı verilen Demirtaş, 20 Eylül 2019’da Kobani soruşturması kapsamında ikinci kez tutuklandı.
Bu dönemde mahsup talebi kabul edildi, Demirtaş’ın hükümlülüğü ortadan kalktı ve tahliye edildi ancak bu kez Kobani soruşturması nedeniyle tutuklanmış olduğu için cezaevinde kalmaya devam etti.
Bu arada AİHM, Demirtaş hakkında 20 Eylül 2019’da verilen ikinci tutukluluk kararıyla ilgili Türkiye’den savunma istedi.
