2025 Nobel Edebiyat Ödülü, “etkili ve vizyoner” eserlerinden dolayı 71 yaşındaki Macar yazar ve senarist Laszlo Krasznahorkai’ya verildi.
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nde düzenlenen basın toplantısında, 2025 Nobel Edebiyat Ödülü’nün sahibi açıklandı.
İsveç Akademisi Krasznahorkai’nın “sanatın gücünü yeniden teyit eden etkileyici ve vizyoner eserleri nedeniyle” ödüle layık görüldüğünü belirtti.
Yaklaşık 1 milyon dolarlık para ödülünün de sahibi olan Krasznahorkai’ye altın madalyası 10 Aralık’ta İsveç’in başkenti Stockholm’de yapılacak törende takdim edilecek.
2024 Nobel Edebiyat Ödülü’nü “şiirsel düzyazısı” nedeniyle Güney Koreli roman yazarı Han Kang kazanmıştı.
Türkiye’den ise 2006’da Orhan Pamuk Nobel alan ilk isim olmuştu.
Krasznahorkai kimdir?
Macaristan’ın Romanya sınırına yakın Gyula kasabasında 1954’te doğan Krasznahorkai, ilk eserlerinde ülkesinin kırsal kesiminden ilham aldı.
Ülkesindeki bir kasabayı anlatan ve 1985’te yayımlanan “Satantango” (Şeytan Tangosu) adlı ilk romanı, 1994’te senaryosunu kendi yazdığı bir filme uyarlandı.
Krasznahorkai, 1999’da yayımlanan üçüncü romanı “Haboru es haboru” (Savaş ve Savaş) itibarıyla Macaristan dışındaki ülkeleri de eserlerinde konu edinmeye başladı.
Roman yazarlığının yanında senaristlik de yapan Krasznahorkai, “Karhozat “, “Torino Atı”, “Karanlık Armoniler” gibi filmlerin senaristliğine imzasını attı.
Krasznahorkai, bazı eleştirmenler tarafından “kıyametin ustası” olarak nitelendiriliyor.
“Direnişin Melankolisi”, “Savaş ve Savaş”, “Şeytan Tangosu” ve “Seiobo Orada, Aşağıdaydı” kitapları Türkçe’ye de çevrildi.
Nobel Ödülleri hakkında
İsveçli Alfred Nobel’in vasiyeti üzerine ölümünden sonra 9 Haziran 1900’de kurulan Nobel Vakfının insanlığa hizmette bulunanlara verdiği ödüller, dünyada en saygın ödüller olarak kabul ediliyor.
Nobel Ödülleri, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi, İsveç Akademisi, Karolinska Enstitüsü ve Norveç Nobel Komitesi tarafından fizik, kimya, edebiyat, barış ve tıp olmak üzere 5 dalda en başarılı kabul edilen kişiler veya kuruluşlara veriliyor.
Bunlara ek olarak, Nobel Ekonomi Ödülü, 1968’de İsveç Merkez Bankasının Alfred Nobel’in anısına ekonomi dalında da ödül verilmesini kararlaştırmasıyla, ilk kez 1969’da verildi.
Nobel Ödülleri, her yıl Alfred Nobel’in ölüm yıl dönümü olan 10 Aralık’ta düzenlenen törenle sahiplerine teslim ediliyor.
Öte yandan ödüllerin 1901’deki başlangıcından bu yana verilmediği birkaç yıl oldu. Toplamda 49 defa yapılan ödül iptallerinin çoğu, Birinci ve İkinci Dünya Savaşları sırasında gerçekleşti.
Ödül törenleri, Kovid-19 salgını nedeniyle 2020 ve 2021’de de yapılamamıştı.
Nobel tarihinin tartışmalı isimleri
İsveç Akademisi’nin edebiyat kategorisinde verdiği ödüller geçmiş yıllarda tartışmaları da tetiklemişti.
2016 yılında Amerikalı şarkı sözü yazarı ve müzisyen Bob Dylan’ın ödüllendirilmesi, eserlerinin edebiyat sayılıp sayılmayacağı konusunda tartışmalara yol açmıştı.
2019’da ise Avusturyalı yazar Peter Handke’nin ödül alması tepki çekmişti. Handke 2006’da, pek çok kişi tarafından savaş suçlusu olarak görülen eski Yugoslavya Devlet Başkanı Slobodan Milosevic’in cenaze törenine katılmıştı.
Ödül sahiplerini belirleyen kurum, geçmişte Amerikan karşıtı önyargılara sahip olmakla ayrıca Rus yazar Lev Tolstoy, Fransız yazar Emile Zola ve İrlandalı yazar James Joyce gibi edebiyat devlerini göz ardı etmekle de suçlanmıştı.
Nobel Barış Ödülü yarın açıklanacak
Hafta başından bu yana tıp, fizik ve kimya alanında Nobel kazananlar açıklanmıştı. Yarın ise ABD Başkanı Donald Trump’ın almayı çok istediğini söylediği Nobel Barış Ödülü’nün bu yılki sahibi açıklanacak.
İsveç Merkez Bankası sponsorluğunda verilen ve orijinal ödüllerden yıllar sonra kategoriler arasına eklenen Nobel Ekonomi Ödülü’nün kazananı ise 13 Ekim’de duyurulacak.
