Ukrayna, Avrupalı liderle birlikte, Rusya’ya ateşkes çağrısında bulunmuş, bunu ilerideki müzakereler ve nihai anlaşmalar için bir başlangıç noktası olarak görmüştü.
Kiev bu tavrını değiştirmemiş ve Washington ile görüşmelerin başından beri bu planı desteklemişti.
Moskova’dan yapılan açıklamalara göre ateşkes masada değil. Fakat Rusya, Alaska zirvesinden iki ay kadar sonra Putin ile Trump’ın Budapeşte’deki ikinci görüşmesine yeşil ışık yakıyor.
Trump’a göre mevcut temas hattı bir ilk adım değil, Moskova’nın dört yıldır sürdürdüğü kapsamlı savaşına son verecek nihai bir anlaşma anlamına geliyor.
Geçtiğimiz cuma günü Ukrayna Cumhurbaşkanı Volodimir Zelenski ile görüşmesinin ardından Trump, “Bulundukları yerde durmalılar. İkisi de zaferi ilan etsin” demişti.
Trump, Rusya Devlet Başkanı ile Budapeşte’de “yaklaşık iki hafta içinde, oldukça hızlı” görüşeceğini ekledi. Ancak zirve hazırlıkları daha uzun sürebilir ve daha fazla müzakereyi içerebilir.
Zirvenin takvimi
ABD Başkanı Trump, İsrail ve Hamas arasında sağlanan Gazze ateşkesin yarattığı etkiyi, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşına son vermek için de kullanmak istediğini belirtti. Bu nedenle Putin ile görüşmenin “yaklaşık iki hafta içinde” yapılmasını istemişti.
Bunu gerçekleştirmek için ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, başkanlık zirvesinden önce bir görüşme yapacak.
Lavrov ile Rubio görüşmesi
Salı gecesi ABD medyası, Lavrov ve Rubio arasındaki ilk telefon görüşmesinin Moskova ve Washington’ın pozisyonları arasındaki önemli farkları ortaya koyması nedeniyle bu ilk adımın bile ertelenebileceğini bildirdi.
Rubio ve Lavrov’un görüşmesinin ertelenip ertelenmediği sorulduğunda, Rus Dışişleri Bakanlığı sözcüsü bunu “medya şovu” olarak nitelendirdi.
Görüşmenin, AB liderlerinin Ukrayna ve Avrupa savunmasını Zelenski ile birlikte tartışmak üzere Brüksel’de toplanacağı perşembe günü yapılması planlanıyordu.
Moskova’nın pozisyonu değişmedi
Lavrov, Salı günü yaptığı açıklamada Rubio ile görüşmede, tarafların “Vladimir Putin ve Donald Trump tarafından Alaska’da varılan anlaşmaları uygulama konusundaki kararlı taahhütlerini teyit ettiklerini” söyledi.
Trump, Alaska zirvesinde Putin’in savaşına son verecek bir barış anlaşmasına varmak istediğini kendisine söylediğini belirtmişti.
Lavrov, Moskova’nın Alaska zirvesinden bu yana pozisyonunu değiştirmediğini ve “derhal ateşkesi durdurma” fikrinin, Rusya’nın “çatışmanın kök nedenleri” olarak adlandırdığı konuları görmezden gelme anlamını taşıdığını belirtti.
Lavrov, “Kök nedenler ele alınmadan yapılan ani ateşkes çağrıları, Putin ve Trump tarafından Alaska’da varılan anlaşmalara aykırıdır” dedi.
Moskova’ya göre “kök nedenler”, Ukrayna’nın hem AB hem de NATO’ya katılma arzusu, NATO’nun doğuya genişlememe taahhütlerini ihlal ettiği iddiası, Ukrayna hükümetinin etnik Ruslara yönelik ayrımcılığı ve Putin’in “Ukrayna’nın dezenazifikasyonu” olarak adlandırdığı konuları içeriyor.
Putin ve Rusya, Şubat 2022’de Ukrayna’ya başlattıkları kapsamlı işgali haklı çıkarmak için bu iddiaları kullanmış, ancak hiçbir kanıt sunamamıştı.
Moskova Avrupa’yı suçluyor
Avrupa liderleri ve Zelenski, salı günü ateşkes çağrısında bulundu ve “Uluslararası sınırların zorla değiştirilemeyeceği ilkesine bağlı kalmaya devam ediyoruz.” dedi.
Sergey Lavrov, Avrupalıları ateşkesi, Ukrayna’ya silah göndermek amacıyla dayatmakla suçladı ve AB’nin ısrarının tek sebebinin bu olduğunu söyledi. Lavrov, ayrıca AB’nin Kiev’i “Rusya topraklarındaki sivil altyapıya ve sivillere saldırmaya teşvik ettiğini” iddia etti.
Moskova, Kiev’e başlattığı kapsamlı işgalin üzerinden üç buçuk yıldan fazla bir süre geçtiği halde Ukrayna’daki sivil altyapıyı sürekli olarak hedef almaya devam ediyor.
Beyaz Saray’dan açıklama
Reuters’a konuşan üst düzey Beyaz Saray yetkilisi, Dışişleri Bakanı Marco Rubio ile Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un “verimli bir görüşme” yaptığını ancak yüz yüze buluşmadan vazgeçtiklerini belirtti.
Trump, geçen hafta Putin’le Macaristan’da bir araya gelerek Ukrayna savaşına son vermeye çalışacaklarını duyurmuştu. Ancak Putin, taviz vermeye yanaşmadı. Moskova, ateşkesten önce Ukrayna’nın daha fazla toprak vermesini şart koşuyor.
ABD’li iki yetkiliye göre, Rusya geçen hafta Washington’a ilettiği gizli bir belgede barış şartlarını yineledi. Belge, Rusya’nın doğudaki Donbas bölgesinin tamamında kontrol talebini koruduğunu ortaya koydu. Bu, Trump’ın “cephe hattının dondurulmasıyla” ateşkes önerisini fiilen reddetmek anlamına geliyor.
Rusya, Donbas bölgesini oluşturan Luhansk eyaletinin tamamını ve komşu Donetsk’in yaklaşık yüzde 75’ini elinde bulunduruyor.
Trump, geçen hafta Putin’le telefonda görüştü ve Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski ile Beyaz Saray’da bir araya geldi. Trump, ağustosta Alaska’da yapılan ancak sonuçsuz kalan ilk zirvenin ardından Putin’le ikinci bir “yüksek profilli” görüşme umudundaydı.
Her iki taraf da resmi olarak Trump-Putin görüşmesinden vazgeçmiş değil.
Macaristan Dışişleri Bakanı Peter Szijjarto, salı günü Washington’daydı ve Facebook’ta “Önümüzde ciddi bir süreç var” mesajını paylaştı.
Ancak iki Avrupalı diplomat, Rubio-Lavrov görüşmesinin iptalinin, ABD’nin Moskova taleplerinde geri adım atmadıkça zirveyi sürdürmeye isteksiz olacağının işareti olduğunu söyledi.
Diplomatlardan biri, “Görünüşe göre Ruslar çok fazla şey istedi ve Amerikalılar da Budapeşte’de Trump için bir anlaşma çıkmayacağını anladı” dedi. Diğeri ise, “Ruslar pozisyonlarını hiç değiştirmedi, ‘bulundukları yerde durmayı’ kabul etmiyorlar. Lavrov da aynı ezberi tekrarlamış olmalı; Rubio da ‘görüşürüz’ demiştir” ifadelerini kullandı.
Avrupa Trump’ın eli boş dönmesinden endişeli
Avrupalı müttefikler, Trump’ın Putin’le ikinci kez bir araya gelip Rus liderden ciddi tavizler alamamasından endişe ediyor.
Avrupa liderleri bu hafta Zelenski’yi konuk edecek. Zelenski, önce AB zirvesinde, ardından Ukrayna sonrası güvenlik düzenlemelerini görüşmek üzere oluşturulan “gönüllüler koalisyonu” toplantısında bulunacak. Rusya, böyle bir uluslararası güvenlik gücü fikrini reddediyor.
Budapeşte’nin zirve yeri olarak seçilmesi, AB içinde tartışmalı. Avrupa’nın büyük çoğunluğunun aksine, Macaristan Başbakanı Viktor Orban, Rusya’yla sıcak ilişkilerini sürdüren liderlerden biri.
Putin’in Budapeşte’ye uçması durumunda, AB hava sahasını kullanması gerekecek. Polonya, salı günü yaptığı açıklamada Putin’in uçağını hava sahasında yakalayıp uluslararası tutuklama emri kapsamında gözaltına alabileceğini söyledi. Buna karşılık Bulgaristan, Putin’in hava sahasını kullanmasına izin verebileceğini duyurdu. (Euronews/Gazeteoksijen)
