Türkiye’nin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarına ‘genel uyum oranı’ yüzde 90 olarak görünmesine rağmen, asıl belirleyici olan ‘öncü kararlar’ bakımından bu oran yalnızca yüzde 68’de kaldı.
Türkiye bu oranla, Avrupa ortalamasının 13 puan altında, 47 ülke arasında 39’uncu sırada yer alıyor.
Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (AİHS) 71 yıldır taraf. AİHS, 44’üncü maddeye göre, Büyük Dairenin kararları kesin. 46’ıncı maddeye göre de Sözleşme’nin tarafları kesinleşmiş kararları uygulayacağını taahhüt eder.
AİHM’in son ‘Selahattin Demirtaş’ kararıyla birlikte Türkiye’nin kararlara ne derece uyduğu ise yeniden tartışma konusu oldu.
Adalet Bakanı Yılmaz Tunç’un en son gazetecilere verdiği demeçte “AİHM kararlarının Avrupa Konseyine üye ülkelerce icra edilme oranı ortalama yüzde 79 iken, ülkemizde bu oran yüzde 91” şeklinde yaptığı açıklama tartışmaları beraberinde getirdi.
Tartışma sürerken, Bağımsız İstanbul Milletvekili Mustafa Yeneroğlu konuyu Meclis’e taşıdı. Yeneroğlu, TBMM’ye sunduğu yazılı soru önergesinde Adalet Bakanı Yılmaz Tunç’un AİHM kararlarına ilişkin “Türkiye’nin uyma oranı yüzde 91” tespitinin Avrupa Konseyi’nin resmi verileriyle çeliştiğini belirtti.
Yeneroğlu, Avrupa Konseyi’nin 18 Eylül 2025 tarihli verilerine göre Türkiye’nin AİHM kararlarına “genel uyum oranının” yüzde 90 olarak görünmesine rağmen, asıl belirleyici olan ‘öncü kararlar’ bakımından bu oranın yalnızca yüzde 68 olduğunun altını çizdi. Yeneroğlu’na göre Türkiye bu oranla, Avrupa ortalamasının 13 puan altında, 47 ülke arasında 39’uncu sırada yer alıyor.
Avrupa’da İsveç (yüzde 100), Norveç (yüzde 97) ve Birleşik Krallık (yüzde 97) gibi ülkelerin öncü kararları neredeyse eksiksiz uyguladığına dikkat çeken Yeneroğlu, Türkiye’nin toplam uyum oranının yüzde 90 görünmesine rağmen gerçeği yansıtmadığını söyledi ve “Türkiye’nin uygulamadığı dosya sayısı 448 iken, benzer uyum oranına sahip Belçika’da uygulanmayan dosya sayısı sadece 25, Makedonya’da ise 36’dır.” ifadelerini kullandı.
Yeneroğlu, Tunç’a yönelttiği sorularda öncü kararlar ile diğer davalar arasındaki ayrımı dikkate alıp almadığını ve öncü kararlar kapsamında uygulanmayan dosyalarla ilgili somut takvimi sordu. Ayrıca Kavala, Demirtaş, Yalçınkaya ve Demirhan kararları gibi sistematik ihlallere ilişkin yeniden yargılama, tahliye ve yasal reform adımlarının ne zaman hayata geçirileceğini sordu.
Yeneroğlu, AİHM kararlarının icrasında Bakanlık ve İnsan Hakları Dairesi Başkanlığı’nın yürüttüğü koordinasyon süreçlerinde bağımsız izleme mekanizmasının bulunup bulunmadığını da sordu.
Yeneroğlu, Türkiye’de sistematik biçimde öncü kararların uygulanmadığını belirterek Tekeli ve Ataman kararlarını örnek gösterdi. Ayrıca, AİHM kararlarına uymanın bir tercih değil zorunluluk olduğunu vurguladı ve “Gerçek uyma, Kavala, Demirtaş, Yalçınkaya, Demirhan ve benzer kararları yerine getirmekle olur. İnsanlar haksız yere yıllarca cezaevinde tutulurken bu tablolardaki yüzdelerle övünmek, adaletsizliğin üzerini rakamlarla örtmek demektir” diye belirtti.
Yeneroğlu, “Eğer AİHM içtihatları iç hukukta etkin biçimde uygulansaydı, bu kadar çok dava Strazburg’a gitmezdi. İktidar, yasal ve yapısal reformları erteleyerek rakamlarla kendini kandırmakta, milletimizi de oyalamaktadır.” ifadelerini kullandı.
