Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü (SIPRI) raporuna göre, geçen yıl Türkiye’den beş şirket dünya çapında en fazla silah satışı yapan ilk 100 firma arasında yer aldı.
Daha önce Türkiye’den dört firmanın yer aldığı listeye ilk kez Makine ve Kimya Endüstrisi (MKE) de girdi.
Listedeki Türk şirketlerinin dördünün gelirleri artarken, yalnızca Baykar’ın satışlarında düşüş görüldü.
İlk beşin geliri 10 milyar doları geçti
SIPRI’nin 2024 yılı “En büyük 100 silah üreticisi ve askeri hizmet şirketi” başlıklı raporuna göre, en çok satış yapan ilk 100 silah üreticisi arasındaki beş Türk firmasının toplam gelirleri 10 milyar doları aşarak 10,1 milyar dolar seviyesinde oldu. Bu tutar 2023’e kıyasla yüzde 11 artışa karşılık geliyor.
Türkiye’den en fazla savunma sanayi ürünü satışını Aselsan gerçekleştirdi. 100 şirket arasında bir yılda 52’nci sıradan 47’nciliğe yükselen Aselsan’ın gelirleri geçen yıl yüzde 24 artarak 3,5 milyar dolara ulaştı. SIPRI raporunda gelir artışının ihracattaki büyümeden kaynaklandığı belirtiliyor.
TUSAŞ 65’inci sırada
TUSAŞ gelirlerini yüzde 11 artırarak 10 basamak birden yükseldi ve 65’inci sırada yer aldı.
Baykar geliri azalan tek Türk şirketi
Listede yedi basamak düşüşle dünyanın en büyük 73’üncü silah satıcısı olan Baykar, geçen yıl ilk 100’de gelirleri azalan tek Türk şirketi oldu.
Yönetiminde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın damadı Selçuk Bayraktar’ın bulunduğu insansız hava aracı (İHA) üreticisi Baykar’ın gelirlerinin yüzde 95’i ihracat kaynaklı olurken şirketin kasasına giren para yüzde 12 azalarak 2 milyar doların altına geriledi.
Raporda, Rusya’nın savaşı başlatması sonrasında Ukrayna’nın Baykar üretimi TB-2 model İHA’lara yönelik olağanüstü talebinin yarattığı hızlı büyümenin ardından geçen yıl satışların azaldığı kaydedildi.
Roketsan yüzde 13’lük gelir büyümesiyle 87’nci sırada yer alırken, MKE gelirlerini yüzde 17 arttırarak ilk kez 93’üncü basamaktan SIPRI 100 listesine girdi.
Türk şirketlerinin satış hacmi ilk 100’deki toplam gelirlerin yüzde 1,5’ini oluşturdu. Kıyas için; ABD’li şirketler gelirlerin yüzde 49’unun, Çin yüzde 13’ünün, İsrail yüzde 2,4’ünün ve Almanya yüzde 2,2’sinin sahibi oldu.
Silah satışı rekor büyüklüğe ulaştı
Rapora göre, dünya çapında en büyük 100 silah üreticisinin toplam gelirleri bir yılda yüzde 5,9 artışla 679 milyar dolara ulaştı. Bu, SIPRI tarafından şimdiye kadar kaydedilen en yüksek değer oldu.
Listenin önemli kısmını yine Amerikan şirketleri oluşturdu. İlk 100’deki 39 şirket ABD merkezli iken bunların toplam gelirleri 334 milyar dolar ile kalan 61 şirketin toplam kazancına neredeyse eşit oldu.
Türkiye’nin de F-16 savaş uçağı almak üzere görüşme yürüttüğü ABD’li Lockheed Martin, listenin bir numarasındaki yerini korudu. Şirketin geçen yılki gelirleri yüzde 3,2 artışla 64,7 milyar dolara yükseldi. Söz konusu artışta, daha önce ertelenen F-35 teslimatlarının gerçekleşmesi etkili oldu. Üretim sorunları yaşayan şirket, her biri ortalama 238 gün gecikmeyle geçen yıl 110 adet F-35 teslimatı yaptı.
Elon Musk’ın şirketi de ilk kez listede
Dünyanın en zengin kişisi Elon Musk’ın şirketi SpaceX de, silah bağlantılı gelirlerinin bir yılda iki kattan fazla artarak 1,8 milyar dolara ulaşmasıyla ilk kez listede yer aldı. SIPRI, doğrudan silah satışının yanı sıra, ordulara malzeme ve hizmet tedarikini de değerlendirmeye alıyor. SpaceX Amerikan ordusu için uzaya uydu taşıyor, ayrıca kendi uydu altyapısına erişim imkânı veriyor.
Geçen yıl en fazla gelir büyümesini ise toplam yüzde 40 artış ile Japon şirketleri bildirdi. Listedeki beş Japon şirketi de ülkenin silahlanma programının etkisiyle artan talebe bağlı olarak çift haneli büyüme rapor etti.
Alman şirketleri ‘en hızlı ikinci’
İlk 100’deki dört Alman şirketi olan Rheinmetall, ThyssenKrupp, Hensoldt ve Diehl’ın toplam gelirleri ise yüzde 36 büyüdü. Listedeki Alman şirketleri toplam büyüme hızı bakımından Japonya’dan sonra ikinci sırada yer aldı.
En büyük dört Alman silah üreticisinin toplam gelirleri 14,9 milyar dolara yükselirken, Ukrayna ordusu için yapılan satışlar büyümenin temel nedeni oldu.
Ukrayna savaşı ve Rusya kaynaklı tehdit algısıyla Avrupalı diğer üreticilerin de kazançları artarken, raporda, “kritik minerallere bağımlılığın Avrupa’nın yeniden silahlanma planlarını zora sokabileceği” uyarısı yapıldı.
Geçtiğimiz aylarda Çin, ABD ile ticaret çatışması kapsamında nadir toprak elementlerinin ihracatına önemli kısıtlamalar getirmiş, daha sonra bundan geri adım atmıştı. Nadir toprak elementleri madenciliğinin yaklaşık yüzde 70’ini ve işleme kapasitesinin yüzde 90’ını kontrol eden Çin, bu alanda neredeyse tekel konumunda.
Lockheed Martin, Çin’in ihracat kısıtlamalarının üretim ağını bozabileceği uyarısında bulunurken, Alman silah üreticisi Rheinmetall de tedarik zincirlerini yeniden yapılandırmanın yüksek maliyetleri olacağını kaydediyor.
Gazze’ye rağmen İsrailli şirketler dünyadan sipariş aldı
İlk 100’de Rusya’dan iki şirket yer alırken, yaptırımlar nedeniyle düşen ihracatın yerini artan iç talebin fazlasıyla telafi ettiği kaydedildi. Rus şirketleri Rostec ve United Shipbuilding’in toplam gelirleri geçen yıl yüzde 23 artarak 31,2 milyar dolar oldu.
SIPRI araştırmacısı Diego Lopes da Silva, teknoloji ve malzeme tedarikine yönelik yaptırımlar ve kalifiye iş gücü sıkıntısının Rus silah sanayisinde üretimi yavaşlatabileceği ve inovasyonu sınırlayabileceğine dikkati çekti. Diego Lopes da Silva ancak yine de bu tür öngörülerde bulunurken dikkatli olmak gerektiğini belirterek, “Rus silah sanayisinin beklentilerin aksine ne kadar dirençli olduğunu kanıtladığını” kaydetti.
Sıralamadaki üç İsrailli savunma şirketinin toplam gelirleri de yüzde 16 artışla 16,2 milyar dolara ulaştı. Artışta, Gazze savaşı nedeniyle artan iç talebin yanı sıra Avrupa’dan gelen İHA ve anti-İHA siparişleri de etkili oldu. SIPRI araştırmacısı Zubaida Karim, Gazze savaşına yönelik tepkiye rağmen “birçok ülkenin 2024’te İsrailli şirketlere yeni siparişler vermeye devam ettiğini” söyledi.
SIPRI
SIPRI, kurulduğu 1966’dan bugüne çatışma, silahlanma, silah kontrolü ve silahsızlanma gibi alanlarda araştırma, rapor ve analizler hazırlıyor. SIPRI’nin küresel silah satışlarına ilişkin veritabanı 1989’da oluşturuldu.
SIPRI’nın raporu, yurt içi ve yurt dışındaki askeri müşterilere yapılan tüm ağır silah ve askeri hizmet satışlarını kapsıyor. (DW Türkçe)
