Dayanışmanın Kadın Hali Derneği (DAKAHDER) Diyarbakır’da Haziran-Aralık 2025 tarihleri arasında “Toplumsal Cinsiyet Rollerine Dayalı Şiddetle Mücadelede Hukuk Kapasitesinin Güçlendirilmesi” projesi kapsamında hazırladığı “Doğu ve Güneydoğu’da Kadınların Adalete Erişimi: Adli Yardım Hizmetleri” başlıklı raporunu açıkladı.
Gaziantep, Diyarbakır, Şanlıurfa, Mardin, Adıyaman, Batman, Bitlis, Ağrı, Muş, Hakkâri, Siirt, Iğdır, Şırnak, ve Ardahan olmak üzere 14 kentin verilerini içeren rapor, ÇandAmed Kongre Merkezi’nde bölge baroları ve kadın örgütlerinin katılımıyla açıklandı.
Raporu okuyan DAKAHDER Koordinatörü Cansel Talay, adli yardımın, bireyleri ekonomik nedenlerle adalete erişimden mahrum kalmasının önüne geçmeyi amaçlayan temel bir sosyal devlet ilkesi olduğunu dile getirdi.
Adli yardıma erişimde oranı yüzde 1
Haziran-Aralık 2025 tarihleri arasında, 14 ilde adli yardıma başvuran toplam kadın sayısının 5 bin 582 olduğunu söyleyen Cansel Talay, “Oysa TÜİK 31 Aralık 2024 ADNKS verilerine göre bu illerde yaklaşık 5,5 milyon kadın yaşamaktadır. Bu, bin kadından yalnızca 1’inin adli yardıma erişebildiği anlamına gelmektedir. Adalet Bakanlığı verilerine göre 2024 yılında Türkiye genelinde yaklaşık 320 bin boşanma davası açılmıştır. Bölgedeki verilerle birlikte değerlendirildiğinde, Doğu ve Güneydoğu’da kadınların adalete erişim oranı Türkiye ortalamasına kıyasla yaklaşık yüzde 55 daha düşüktür” dedi.
İller arası derin eşitsizlik
Türkiye’de her 100 boşanma davasına karşılık, bu 14 ilde yalnızca 4 kadının adli yardım desteğine ulaşabildiğini söyleyen Cansel Talay, “Bu tablo; yoksulluğun, dil bariyerlerinin, kırsal coğrafyanın ve baroların sınırlı kapasitesinin kadınları sistem dışına ittiğini açıkça göstermektedir. Kadınların adalete erişimi bu bölgede istatistiksel olarak dahi görünmezleşmiştir. İller Arası Derin Eşitsizlik Gaziantep ve Diyarbakır’dan gelen başvurular, toplam başvuruların yüzde 43,5’ini oluşturmaktadır. Oysa bu iki il, bölgedeki kadın nüfusunun yaklaşık yüzde 36’sına sahiptir. Diyarbakır’da her 750 kadından biri altı ayda adli yardıma ulaşabilirken, Şırnak’ta bu oran 5 bin kadında birdir. Ayrıca başvuran kadınların önemli bir kısmı sistemden geri çevrilmektedir. Adıyaman’da her üç kadından biri, Iğdır’da ise başvuran kadınların neredeyse yarısı adli yardım alamamaktadır” diye konuştu.
‘Bölgedeki erişim Türkiye ortalamasının yüzde 55 altında’
Kürtlerin yoğunlukta yaşadığı illerde adli yardım sisteminin sosyal devletin yükümlülüğünü yerine getiremediğinden kaynaklı baroların, kadın örgütlerinin ve gönüllü avukatların fedakarlığıyla ayakta durmaya çalıştığını dile getiren Cansel Talay, “Doğu ve Güneydoğu’da bin kadından sadece 1’i adli yardıma ulaşabiliyor. Kadınlar boşanmak istiyor ama avukata ulaşamıyor. Bölgedeki erişim Türkiye ortalamasının yüzde 55 altında. Diyarbakır’da bir kadına yıllık adli yardım payı sadece 12 TL. Şiddet dosyaları adli yardımda eleniyor. Bazı illerde her 3 kadından 1’i reddediliyor. Adli yardım sosyal devletin değil, baroların ve gönüllü avukatların sırtına yüklenmiş durumda” dedi.
