26 Mart 2025’te The Lancet HIV dergisinde yayımlanan bir çalışmaya göre, HIV/AIDS ile mücadelede uluslararası finansmanın kesintiye uğraması, küresel sağlıkta yıllardır kaydedilen ilerlemeyi tersine çevirebilir. Araştırmacılar, bu kesintilerin özellikle düşük ve orta gelirli ülkelerde (LMIC) milyonlarca insanın yaşamını riske atacağını belirtiyor.
Modelleme çalışması, 2025-2030 yılları arasında eğer planlanan bütçe kesintileri gerçekleşirse, 10,8 milyon ek HIV vakası ve 2,9 milyon ek ölüm yaşanabileceğini öngörüyor.
ABD ve Avrupa’dan gelen yardımlarda kesinti alarmı
2023 itibarıyla, HIV programlarının uluslararası finansmanının %90’ından fazlasını sağlayan beş ana bağışçı — ABD, Birleşik Krallık, Fransa, Almanya ve Hollanda — ciddi bütçe kesintileri açıkladı. Bu yardımların en büyüğü, ABD’nin PEPFAR (AIDS Yardımı Acil Durum Planı) programı üzerinden geliyordu. Ancak Ocak 2025’te, Başkan Donald Trump’ın imzasıyla PEPFAR geçici olarak durduruldu ve personel sayısı azaltıldı.
PEPFAR durursa, 2000 sonrası tüm ilerleme yok olabilir
Londra Ekonomi Okulu’ndan Dr. Justin Parkhurst, “Eğer PEPFAR tamamen sona ererse ve yerine başka bir mekanizma gelmezse, 2000’den bu yana elde edilen neredeyse tüm kazanımlar yok olabilir” dedi. Modellemeye göre bu senaryo, özellikle Sahra Altı Afrika’yı ve risk altındaki grupları (örneğin seks işçileri, uyuşturucu kullananlar ve LGBTQ+ bireyleri) çok daha sert vuracak.
Tedaviye ulaşım kesintiye uğrarsa, virüs hızla yayılabilir
HIV ilaçları (ART), virüsün AIDS’e ilerlemesini engellediği gibi bulaş riskini de azaltıyor. Ancak bu ilaçların etkili olabilmesi için düzenli kullanılması gerekiyor. Kesintiler nedeniyle birçok klinik kapanma noktasına geldi ve hastaların tedaviye erişimi ciddi ölçüde zorlaştı.
Hastalığın çocuklarda üç kat, bazı gruplarda altı kat artabileceği öngörülüyor
Modellemeye göre, Sahra Altı Afrika’da çocuklarda HIV enfeksiyon oranları üç katına, bazı hassas gruplarda ise altı katına kadar çıkabilir. En kötü senaryoda, HIV enfeksiyon oranları 2030 itibarıyla 2010 seviyelerinin üzerine çıkabilir.
En iyi ihtimalde bile, yıllar sürecek bir toparlanma süreci gerekiyor
Araştırmacılar, kesintilerin tamamen engellenememesi halinde bile, yerel ve uluslararası fonlarla kısmi bir toparlanmanın mümkün olduğunu belirtti. Ancak bu durumda bile 770.000 ek ölüm öngörülüyor. Dahası, bu tür kesintilerin etkilerinin 20 ila 30 yıl sürebileceği ve 2030 hedeflerini imkansız hale getireceği ifade ediliyor.
‘Bu bir kader değil, bugün alınan kararların sonucu’
Çalışmaya katılmayan uzmanlardan Dr. Ali Zumla, “Bu korkutucu tablo kaçınılmaz değil, bu tamamen bugünkü siyasi kararların sonucu” dedi. McGill Üniversitesi’nden Prof. Catherine Hankins ise, “Bu programların ani şekilde durdurulması insan yaşamı için ciddi riskler oluşturur” diye uyardı.
