Doğada karşılıklı sohbetler insanlara özgü bir yetenek gibi görünse de, bonobolar da insan diliyle benzer karmaşık iletişim sistemlerine sahip olabilir. Science dergisinde yayımlanan yeni bir çalışmaya göre, bonobolar arasında kurulan sesli iletişim, insanların cümle kurma yöntemleriyle dikkat çekici benzerlikler taşıyor.
Araştırmayı yürüten İsviçre Zürih Üniversitesi’nden davranış biyoloğu Dr. Mélissa Berthet ve ekibi, Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ndeki Kokolopori Koruma Alanı’nda yaşayan bonoboları inceledi. Elde edilen veriler, bonoboların tekli sesleri anlamlı kombinasyonlarla birleştirdiğini ve bu birleşimlerin anlamının, tıpkı insan dilinde olduğu gibi, parçalardan türetildiğini gösterdi.
Dr. Berthet, “İnsan dili sınırsız sayıda konuyu anlatma yeteneğine sahip. Bu, kelimeleri anlamlı yapılara dönüştürebilmemiz sayesinde mümkün oluyor. Bonoboların da benzer bir sistem kullandığını görmek, dilin evrimsel kökenlerine dair çok önemli bir ipucu sunuyor” dedi.
Bir bonobo sözlüğü oluşturuldu
Araştırmacılar öncelikle bonoboların çıkardığı tüm sesleri kayıt altına alarak her birinin anlamını tanımladı. Bu süreçte, seslerin hangi durumlarda çıkarıldığını anlamak için 300’den fazla çevresel ve davranışsal parametreyi göz önünde bulundurdular. Örneğin, belirli bir sesi çıkaran bonobonun ardından seyahate başlaması, o sesin “Seyahate çıkıyorum” anlamına geldiğini gösterdi.
Ekip, bu detaylı analizle bonoboların çıkardığı seslerin anlamlarını içeren kapsamlı bir ‘bonobo sözlüğü’ oluşturdu. Bu, şimdiye kadar hayvanlar üzerine yapılan araştırmalarda bir ilk olarak kaydedildi.
İnsan diline benzer yapılar
İkinci aşamada, araştırmacılar bu seslerin nasıl bir araya geldiğini inceledi. Sonuçlar, bonoboların sadece basit anlamlar birleştirmekle kalmadığını, aynı zamanda insan dilindeki gibi karmaşık yapılar kurduğunu ortaya koydu. Örneğin, bir bonobo “Gitmek istiyorum” anlamına gelen bir ses çıkarıp ardından “Birlikte kalalım” anlamındaki sesi eklediğinde, ortaya sosyal gerilimli durumlarda “Rahatlayalım” gibi bir anlam çıkıyor.
Daha da çarpıcı olan, araştırmacıların bonoboların bazı ses kombinasyonlarının insan dilindeki karmaşık anlatımlarla örtüştüğünü tespit etmeleri. Dr. Berthet, “Bu tür yapılar, daha önce sadece insan diline özgü olarak düşünülüyordu. Bonobolarda da benzerini görmek, dilin evrimsel kökeninin düşündüğümüzden çok daha eski olduğunu gösteriyor” dedi.
Dil evrimine ışık tutuyor
Bu keşif, dilin kökenlerine dair anlayışımızda çığır açıcı olabilir. Araştırmaya göre, bonoboların bu yeteneği, insanlarla ortak atalarının da benzer bir kapasiteye sahip olabileceğini düşündürüyor. Bu da, dilin temel yapı taşlarının 7 milyon yıl öncesine dayanabileceği anlamına geliyor.
Dr. Berthet, “Bonoboların sesli iletişiminde insan dilindeki gibi anlamlı birleşimler kullanması, dilin evrimsel temellerinin düşündüğümüzden çok daha eski olduğunu gösteriyor” dedi. (ScienceAlert)
