Avrupa ülkelerinin 50 yıl boyunca denize bıraktığı 200 binden fazla radyoaktif atık varili, bugün Atlantik Okyanusu’nun 4 bin metre derinliğinde yatıyor.
Avrupa ülkeleri, 1946 ile 1990 yılları arasında nükleer atıkları variller içinde asfalta ve betona gömerek okyanusa bıraktı.
Bugün bu variller, Fransa kıyılarının yüzlerce mil açığında, yaklaşık 4 bin metre derinlikteki çukurlarda bulunuyor. Bilim insanları, sızıntıların deniz canlıları tarafından emilerek besin zincirine karışabileceği uyarısında bulunuyor.
Fransız Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi öncülüğündeki bir araştırma ekibi, Haziran ayında Brest’ten yola çıkarak dört haftalık bir keşif seferi başlattı.
“L’Atalante” araştırma gemisinden indirilen 4,5 metrelik otonom sualtı robotu UlyX, deniz tabanını taradı ve 3 bin 355 varili tespit etti.
Şimdiye kadar yaklaşık 50 varilin fotoğrafları çekildi; bir kısmı sağlam görünürken, bazıları paslanmış, deforme olmuş ya da deniz canlılarıyla kaplanmış halde bulundu.
Araştırmacılar, bin 300 galon su, 345 tortu örneği ve 19 biyolojik numune topladı. İlk ölçümler, radyasyon seviyelerinin doğal arka plan seviyelerine yakın olduğunu gösterse de, laboratuvar analizlerinin tamamlanması aylar sürecek.
Avrupa ülkeleri, 1967’den itibaren Nükleer Enerji Ajansı (NEA) denetiminde, yaklaşık 15 yıl boyunca Kuzeydoğu Atlantik’e radyoaktif atık bıraktı.
Atıkların üçte biri trityumdan, geri kalanı ise beta ve gama yayıcılarından oluşuyordu. Yüzde 2’lik kısım ise daha tehlikeli alfa radyasyonu içeriyor.
Varillerin ömrü 20–26 yıl olarak tasarlanmıştı ve bugün çoktan bu süreyi aştılar.
Radyoaktif maddelerden bazıları —örneğin stronsiyum-90— kalsiyumu taklit ederek deniz canlılarının dokularına girebilir ve besin zinciri yoluyla insanlara ulaşabilir.
Ekip, gelecek yıl bölgede ikinci bir sefer düzenleyerek su, tortu ve canlı örneklerinde radyoaktif izotopların yanı sıra, kalıcı kimyasallar olan PFAS gibi endüstriyel kirleticileri de inceleyecek.
Bilim insanları, varillerin çoğunun düşük ya da orta seviyeli atık içerdiğini ve şu anda insan sağlığı için acil bir risk oluşturmadığını belirtiyor. Ancak uzun vadeli etkiler konusunda temkinli olunması gerektiği vurgulanıyor. (NTV Bilim)
