Taraflar, 2015 tarihli nükleer anlaşmanın geleceğini ve 18 Ekim’de sona erecek Birleşmiş Milletler yaptırımlarının akıbetini ele alacak.
Basına kapalı gerçekleştirilen görüşmeler, ABD ve İsrail’in Haziran ayında İran’daki nükleer tesislere düzenlediği saldırılardan bu yana ilk diplomatik temas olma özelliğini taşıyor. Avrupa tarafı; Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık’tan oluşurken, toplantıya Avrupa Birliği temsilcileri de katılıyor.
Avrupa’dan şeffaflık talebi
Avrupalı ülkeler, İran’dan yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stoklarının akıbetine dair şeffaflık, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) ile işbirliği ve nükleer faaliyetlere ilişkin detaylı bilgi talep ediyor. Diplomatik kaynaklara göre, Tahran bu koşulları yerine getirirse, Avrupa ülkeleri BM yaptırımlarını en az altı ay ertelemeyi değerlendirecek.
Ancak görüşmelerde ilerleme sağlanamaması durumunda, Avrupa ülkelerinin “snapback” (geri dönüş) adı verilen mekanizmayı devreye sokarak BM yaptırımlarını otomatik olarak yeniden yürürlüğe koyma seçeneği gündemde. Bu mekanizmanın işletilmesi halinde, İran’a yönelik tüm eski BM yaptırımları 30 gün içinde yeniden geçerli olacak.
İran: Geri adım yok
İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, ülkesinin uranyum zenginleştirme hakkından vazgeçmeyeceğini belirtti. İran ayrıca, ABD ile yeni görüşmelere ancak güven ortamının sağlanması durumunda açık olduğunu ifade ediyor.
Diplomatlar, ağustos sonuna kadar somut ilerleme kaydedilmemesi halinde Avrupa’nın yaptırımları yeniden devreye sokabileceğine dikkat çekerken, taraflar, görüşmeleri sürdüreceklerini ve siyasi düzeyde yeni toplantıların da gündeme gelebileceğini bildirdi.
ABD, 2018 yılında nükleer anlaşmadan çekilmiş ve Tahran’a tek taraflı yaptırımlar uygulamaya başlamıştı. İran ise buna karşılık nükleer programındaki taahhütlerini kademeli olarak askıya aldı. 2231 sayılı BM Güvenlik Konseyi kararı uyarınca, 18 Ekim 2025’te İran’a yönelik kalan son BM yaptırımları da sona erecek.
Görüşmeler başlamadan dakikalar önce, İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü İsmail Bekayi, devlet ajansı IRNA’ya yaptığı açıklamada, BM Güvenlik Konseyi’nin 2231 sayılı kararının süresinin uzatılması yönündeki söylemleri “anlamsız ve temelsiz” olarak nitelendirdi.
Amerika Birleşik Devletleri, Haziran ayında İran’a yönelik hava saldırılarından önce Tahran’la beş tur müzakere yürüttü. ABD Başkanı Donald Trump, bu saldırıların, Washington ve müttefiki İsrail’in nükleer bomba edinme amacı taşıdığını iddia ettiği İran programını “yok ettiğini” söylemişti. Ancak NBC News’in aktardığına göre, mevcut ve eski ABD’li yetkililerin yaptığı değerlendirmede, saldırılarla hedef alınan üç İran nükleer tesisinden yalnızca birinin büyük ölçüde tahrip edildiği, diğer iki tesisin ise ciddi hasar görmediği belirtildi.
İran, nükleer silah elde etmeye çalıştığı yönündeki suçlamaları reddediyor.
Avrupalı ve İranlı diplomatlar, İran’ın şu aşamada ABD ile müzakere masasına yeniden oturma ihtimalinin bulunmadığını ifade etti. (AA)
