Bugün, Türkiye tarihinde demokrasiye vurulan en ağır darbelerden biri olan 27 Mayıs 1960 askeri müdahalesinin 65’inci yılı.
1946 yılında çok partili hayata geçilmesinin ardından, 1950 seçimlerinde iktidara gelen Demokrat Parti, özellikle kırsal bölgelerde büyük destek kazanmıştı.
1950 yılında büyük bir halk desteğiyle iktidara gelen Demokrat Parti, zamanla muhalefete uygulanan baskılar, basın özgürlüğünün kısıtlanması ve ekonomik krizlerle eleştirilerin odağı hâline gelmişti.
1960 yılına gelindiğinde üniversite öğrencileri sokaklara döküldü. 28 Nisan İstanbul ve 29 Nisan Ankara’daki gösterilerde polis müdahalesi sonucu İstanbul’da Turan Emeksiz adlı öğrenci hayatını kaybetti.
Hükümet, Ankara ve İstanbul’da sıkıyönetim ilan etti.
5 Mayıs’ta “555K” şifresiyle yani “5’inci ayın 5’inde saat 5’te Kızılay’da şifresiyle gösteri düzenledi. Kızılay eyleminde öğrenciler “Hürriyet, Anayasa!” sloganları attı.
Yaşanan bu gelişmelerden rahatsızlık duyduğu iddiasıyla Türk Silahlı Kuvvetleri içindeki bir grup subaydan oluşan 38 kişilik Milli Birlik Komitesi, 27 Mayıs sabahı yönetime el koyduğunu ilan etti.
Darbe bildirisi, Kurmay Albay Alparslan Türkeş tarafından radyodan okundu.
Anayasa ve Meclis feshedildi, siyasi faaliyetler askıya alındı. Yassıada yargılamaları, 14 Ekim 1960’ta başlayıp 15 Eylül 1961’de karara bağlandı. Toplam 19 dosyada toplanan davalar, “anayasayı ihlal” davasıyla birleştirildi. 592 kişiden 288’i için idam istendi. Kararı açıklayan yüksek adalet divanı, Celal Bayar ve Adnan Menderes’in de aralarında bulunduğu 15 kişiyi idam cezasına çarptırdı. Celal Bayar hakkındaki karar, yaş haddi nedeniyle müebbet hapis cezasına çevrildi.
Başbakan Adnan Menderes, Dışişleri Bakanı Fatin Rüştü Zorlu, Maliye Bakanı Hasan Polatkan’ın idam kararları oy birliğiyle alındı. Bir başka idam kararı da Cumhurbaşkanı Celal Bayar için verildi. Ancak Bayar hakkında verilen karar ‘yaş haddi’ gerekçesiyle infaz edilmedi.
Zorlu ve Polatkan, 16 Eylül 1961’de Adnan Menderes İmralı Adası’nda 17 Eylül 1961’de idam edildi.
1990 yılında, Turgut Özal’ın cumhurbaşkanlığı döneminde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından çıkarılan yasa ile Menderes ve arkadaşlarının itibarı iade edildi. Aynı yıl, ölüm yıldönümlerinde naaşları devlet töreniyle İstanbul/Topkapı’daki Anıt Mezar’a taşındı.
