İnsan Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi Çocuk Komisyonu, 20 Kasım Çocuk Hakları Günü kapsamında hazırladığı “Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi 2024–2025 Çocuk Hak İhlalleri Raporu”nu açıkladı. İHD Şubesi’ndeki basın toplantısında raporu, Çocuk Hakları Komisyonu üyesi Berfin Elçi okudu.
Elçi, bölgede çocukların yaşam hakkı, güvenliği, sağlığı, eğitimi ve kültürel haklarını etkileyen ihlallerin yapısal, süreklilik taşıyan ve çatışmalı sürecin gölgesinde ilerleyen bir nitelik gösterdiğini söyledi.
Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme’nin devletlere açık yükümlülükler getirdiğini hatırlatan Elçi, bölgede çocukların haklarına erişimini engelleyen temel sorunlardan birinin uzun yıllardır devam eden çatışmalı ortam olduğunu vurguladı.
“Bu süreç, çocukların yalnızca fiziksel güvenliklerini değil; psikososyal gelişimlerini, toplumsal hayata katılmalarını ve geleceğe dair güven duygularını da doğrudan etkilemektedir.”
‘Kürt meselesinin çözülmemesi kültürel hak ihlallerini derinleştiriyor’
Kürt meselesinin çözülmemesinin, çocukların kültürel haklarını da ciddi biçimde etkilediğini belirten Berfin Elçi, anadilinde eğitim alamama, dilini kamusal alanda kullanamama, kültürel kimliğini özgürce yaşayamama gibi sorunların çocukların uzun vadeli gelişimini etkileyen faktörlerden olduğunu söyledi. Berfin Elçi, “Çocuklar açısından dil ve kültür, yalnızca birer ifade alanı değil, aynı zamanda sosyal bağ kurma, aidiyet geliştirme ve eğitim sürecine aktif şekilde katılma hakkının temelidir. Bu sebeple insan hakları savunucuları olarak, çocuk haklarının korunmasının en temel şartlarından biri olan Kürt Meselesinin demokratik ve barışçıl çözümü talebimizi bir kez daha yineliyor, Mecliste kurulan komisyona Kürt Meselesinin çözülmesi için atılması gereken adımların ivedilikle atılması gerektiğini hatırlatıyoruz” şeklinde konuştu.
Yaşam hakkı ihlalleri: 4 çocuk resmi hata sonucu öldü, 51 çocuk yaralandı
Rapora göre bölgede çocukların yaşam hakkı en fazla ihlal edilen alanlardan biri. 2024–2025 döneminde:
-Resmi hata veya ihmal sonucu en az 4 çocuk yaşamını yitirdi,
-En az 51 çocuk yaralandı,
-13 kuşkulu çocuk ölümü tespit edildi,
-1 çocuk intihar girişiminde bulundu.
-Aile içi şiddet ve toplumsal şiddet de tabloyu ağırlaştırdı. Aynı dönemde:
-4 çocuk aile içi şiddet nedeniyle,
-4 çocuk toplumsal şiddet nedeniyle yaşamını yitirdi,
-20 çocuk cinsel istismara maruz kaldı,
-1 çocuk kaçırıldı.
Elçi, bildirilen vakaların gerçek tabloyu yansıtmadığını, gerçek sayının çok daha yüksek olabileceğini söyledi.
Gözaltılar, tutuklamalar ve kötü muamele
Raporda çocukların özgürlüğü ve güvenliğine ilişkin ihlallerin de sürdüğü ifade edildi. 2024–2025 döneminde:
-En az 65 çocuk gözaltına alındı,
-11 çocuk tutuklandı,
-Gözaltı yerleri dışında 5 çocuk işkence ve kötü muamele gördü.
Çocuk işçiliği, yoksulluk ve eğitim hakkı ihlali
Bölgedeki ekonomik ve sosyal hak ihlallerinin boyutu da dikkat çekti:
-1 çocuk çalışırken yaralandı,
-5 çocuk çalışırken yaşamını yitirdi.
Çocuk işçiliğinin yaygınlaşması, eğitime erişimde kesintiler ve yoksulluk, bölgede yapısal bir kriz alanı olarak raporda yer aldı. Toplamda 192 ihlal vakası tespit edildi; ancak bu sayı yalnızca kayıt altına alınabilenlerden oluşuyor.
İHD’nin resmi kurumlara çağrısı
Raporda resmi kurumlardan şu talepler sıralandı:
-Çocuklara yönelik yaşam hakkı ihlalleri, kuşkulu ölümler ve kamu görevlilerinin hatası/ihmaliyle gerçekleşen vakalar için bağımsız, hızlı ve etkili soruşturma mekanizmaları işletilmelidir.
-Çocuğa yönelik şiddet ve cinsel istismar vakalarında koruyucu ve önleyici sosyal hizmet politikaları güçlendirilmelidir.
-Gözaltına alınan ve yargı süreçlerine dahil edilen çocuklara ilişkin tüm uygulamalar çocuk hakları ilkeleri doğrultusunda yürütülmelidir.
-Gözaltı yerlerinde ve gözaltı yerleri dışında çocuklara yönelik işkence ve kötü muamele iddiaları etkin biçimde soruşturulmalı, sorumlular hakkında yaptırım uygulanmalıdır.
-Çocuk işçiliğinin önlenmesi için ekonomik ve sosyal destek mekanizmaları yaygınlaştırılmalıdır. (MA)
