Bugün 20 Haziran Dünya Mülteciler Günü. Batı destekli savaşlar, işgaller, iklim krizi ve otoriter yönetimlerin baskısı sonucu milyonlarca insan mülteci durumuna düşmüş durumda. İsrail’in Gazze’den sonra İran’a yönelik saldırıları, Rusya-Ukrayna savaşı, Taliban’ın Afganistan’da yönetimi ele geçirmesi gibi gelişmelerle birlikte yerinden edilen insan sayısı son 10 yılın zirvesine ulaştı.
Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (BMMYK) tarafından 13 Haziran’da yayımlanan son rapora göre, dünya genelinde zorla yerinden edilen kişi sayısı 122,1 milyonu geçti. Bu sayı, Nisan 2025 itibarıyla bir önceki yıla göre 2,1 milyon artış gösterdi.
En büyük kriz Sudan ve Suriye’de
Rapora göre Sudan’da 14 Nisan 2023’ten bu yana süren iç savaş, ülke içinde ve dışında toplam 14,3 milyon kişinin yerinden edilmesine yol açtı. Sudan’ı 13,5 milyonla Suriye, 10,3 milyonla Afganistan ve 8,8 milyonla Ukrayna izliyor. Yerinden edilenlerin %60’ı hâlâ kendi ülkelerinde yaşarken, %67’si komşu ülkelere sığınmış durumda.
BMMYK verilerine göre dünya genelinde 36,8 milyon mülteci bulunurken, 8,4 milyon kişi sığınmacı statüsünde. Uluslararası korumaya ihtiyaç duyanların sayısı ise 5,9 milyon. Mültecilerin 49 milyonu 18 yaş altı çocuklardan oluşuyor; 2018–2024 arasında 2,3 milyon çocuk mülteci olarak dünyaya geldi.
Türkiye’de 2,7 milyon kişi geçici koruma altında
İçişleri Bakanlığı Göç İdaresi Başkanlığı verilerine göre, 12 Haziran 2025 itibarıyla Türkiye’de 2 milyon 691 bin 160 Suriyeli geçici koruma statüsünde bulunuyor. Bunların yaklaşık 1,3 milyonu çocuk yaş grubunda. Öte yandan uluslararası koruma başvurularında 2018’den bu yana belirgin bir düşüş yaşanıyor; 2024’te başvuru sayısı sadece 9 bin 9 oldu.
Eğitim Reformu Girişimi’nin 2024 raporuna göre Türkiye’de 14-17 yaş grubundaki göçmen çocukların yarısı eğitim dışı kalmış durumda. Ortaöğretime kayıtlı olanların oranı ise sadece %44.
Göç yolları ölümle sonuçlanıyor
İspanyol STK Caminando Fronteras’ın 2024 yılı raporuna göre, 10 bin 457 göçmen İspanya’ya ulaşmaya çalışırken hayatını kaybetti. Bu ölümlerin %93’ü Atlantik rotasında gerçekleşti. Kayıp Göçmenler Projesi’ne göre ise 2024 yılında Akdeniz’de en az 2 bin 273 kişi kayboldu.
DSÖ: Sağlık hizmetine erişim herkesin hakkı
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), Dünya Mülteciler Günü dolayısıyla yaptığı açıklamada, “Mültecilerle Dayanışma” temasıyla sağlık hakkının herkes için temel bir insan hakkı olduğunu vurguladı. DSÖ, sağlık sistemlerinin kapsayıcı ve dirençli hale getirilmesi gerektiğini belirtti. Örgüt, hükümetlere şu çağrılarda bulundu:
-
Yasal statü ayrımı olmaksızın herkesin sağlık hizmetine erişiminin sağlanması
-
Sınır ötesi ve kanıta dayalı sağlık çözümlerine yatırım yapılması
-
Veriye dayalı sistemlerin geliştirilmesi
-
Kültürel açıdan duyarlı ve kaliteli sağlık hizmeti sunacak sağlık personelinin güçlendirilmesi
Küresel çabalar artıyor ama riskler sürüyor
DSÖ, 2019–2030 Küresel Eylem Planı kapsamında 135 ülkenin sağlık ve göç alanına öncelik verdiğini açıkladı. Ancak azalan insani yardım bütçeleri nedeniyle birçok ülkede ruh sağlığı, annelik hizmetleri ve birinci basamak sağlık hizmetlerinde kesintiler yaşanıyor.
2024 yılında 160’tan fazla ülkede 15 bin sağlık çalışanı mülteci sağlığı konusunda eğitildi. Bangladeş, Pakistan, Uganda ve Kolombiya gibi ülkelerde sahada sağlık hizmetleri sürdürülüyor.
Göç politikaları sertleşiyor
Avrupa Birliği, göçmen akışını sınırlamak için Türkiye dahil pek çok ülkeyle geri kabul anlaşmaları imzaladı. ABD Başkanı Donald Trump yönetimi ise Ruanda ile sınır dışı edilen göçmenlerin kabulü konusunda görüşmeleri sürdürüyor. Almanya Başbakanı Friedrich Merz ise Mayıs 2025’te “göç ulusal acil durumu” ilan etti.
BMMYK 2025 verileri:
-
Yerinden edilen kişi sayısı: 122,1 milyon
-
Kendi ülkesinde yerinden edilenler: 73,5 milyon
-
Mülteci sayısı: 36,8 milyon
-
Sığınmacılar: 8,4 milyon
-
Çocuk mülteciler: %41
-
Komşu ülkelere sığınanların oranı: %67
