Bilim insanları, evrenin uzak bir bölgesinde meydana gelen iki dev kara deliğin çarpışması sonucu oluşan uzay-zaman dalgalanmalarını tespit etti.
Bu olay, kütleçekim dalgaları yoluyla kaydedilen en büyük kara delik birleşmesi olarak tarihe geçti.
En büyük kütleli kara delik birleşmesi
Çarpışan kara deliklerin her biri Güneş’in 103 ve 137 katı kütleye sahipti. Birleşme sonucunda oluşan yeni kara delik ise 265 Güneş kütlesine ulaştı. Bilim insanlarına göre bu birleşme, bugüne kadar ölçülen en büyük kütleli kara delik birleşmesi oldu.
Söz konusu kütleçekimsel dalgalar, 23 Kasım 2023’te saat 15.00’te ABD’nin Washington ve Louisiana’daki LIGO gözlemevlerinde eş zamanlı olarak kaydedildi. Sinyal, yalnızca bir salise sürdü ve birleşen kara deliklerin “çınlama” evresi gözlemlendi.
Cardiff Üniversitesi Yerçekimi Araştırmaları Enstitüsü Başkanı Prof. Mark Hannam, “Bunlar evrende gözlemleyebileceğimiz en şiddetli olaylar, ancak Dünya’ya ulaştıklarında ölçebileceğimiz en zayıf sinyallere dönüşüyorlar” diyerek olayın büyüklüğünü vurguladı.
Alışılmadık kütle aralığı
Yapılan analizler, çarpışan kara deliklerin alışılmışın dışında bir kütleye sahip olduğunu gösterdi. Hannam, “Bu kütle aralığında kara deliklerin oluşmaması gerektiğini düşündüren pek çok neden var” diyerek, gözlemin teorik sınırları zorladığını dile getirdi.
Fizikçilere göre bu dev kara delikler, muhtemelen daha önce yaşanan diğer kara delik birleşmelerinin ürünü. Birleşme sırasında oluşan dönme momenti, yeni kara deliğe aktarılıyor. Hannam, “Daha önce buna dair bazı işaretler görmüştük, ancak bu en uç örnek olabilir,” ifadelerini kullandı.
Bilim dünyası, bugüne dek kütleçekimsel dalgalar sayesinde yaklaşık 300 kara delik birleşmesi tespit etti. Önceki rekor, Güneş’in 140 katı kütleye sahip bir kara delikle kırılmıştı. Ancak bu son olay, Güneş’in 265 katı büyüklüğündeki yeni kara delikle tüm zamanların en büyüğü oldu.
Kara delik çarpışmasının kanıtı, 23 Kasım 2023’te Washington ve Louisiana’da bulunan, Lazer İnterferometre Kütle Çekim Dalgası Gözlemevi (LIGO) tarafından işletilen iki ABD merkezli dedektörün aynı anda titremesiyle geldi. Uzay-zamandaki ani kasılma, dedektörlerin onda bir saniye boyunca esnemesine ve sıkışmasına neden oldu. Bu kısacık an, birleşen kara deliklerin yeni bir tane oluşturup “çalmadan” önce kararlı hale geldiği “çınlama fazı” olarak adlandırılan anı yakaladı.
Evrene yeni bir bakış açısı
Bilim insanları, kütle çekim dalgalarından yaklaşık 300 kara delik birleşmesi tespit etti. Şimdiye kadar bilinen en büyük birleşme, Güneş’in yaklaşık 140 katı kütlesinde bir kara delik üretmişti. Son birleşme ise Güneş’ten 265 kat daha büyük bir kara delik meydana getirdi. Detaylar, 15 Temmuz Pazartesi günü Glasgow’da düzenlenecek GR-Amaldi toplantısında sunulacak.
İlk kütle çekim dalgası dedektörleri 1990’larda inşa edilmeden önce, bilim insanları evreni sadece görünür ışık, kızılötesi ve radyo dalgaları gibi elektromanyetik radyasyon aracılığıyla gözlemleyebiliyordu. Kütle çekim dalgası gözlemevleri, araştırmacılara daha önce kendilerinden gizlenmiş olayları görmelerine olanak tanıyarak evrene yeni bir bakış açısı sunuyor.
Hannam, “Bilimde genellikle olan şey şudur: Evrene farklı bir şekilde baktığınızda, beklemediğiniz şeyler keşfedersiniz ve tüm resminiz değişir” dedi. “Önümüzdeki 10 ila 15 yıl için planladığımız dedektörler, evrendeki tüm kara delik birleşmelerini ve belki de beklemediğimiz bazı sürprizleri görebilecek.” ifadelerini de kullandı.
