Hamas’ın, ABD Başkanı Donald Trump’ın Gazze’deki savaşı sonlandırma ve rehineleri serbest bırakma önerisini büyük oranda kabul ettiğini duyurmasıyla, bölgede iki yıla yakın süredir devam eden çatışmayı sona erdirme yolunda önemli bir adım atıldı.
ABD Başkanı Donald Trump’ın açıkladığı Gazze Planı büyük ölçüde yürürlüğe girmek üzere. Taraflar müzakere aşamasına geçti.
İsrail ordusu Gazze’de operasyonlarını askıya aldı, Hamas rehineler için süre istedi. Tarafların yarın Mısır’da görüşmesi bekleniyor.
En kritik iki madde kabul edildi
AP ve Reuters’ın bildirdiğine göre, Hamas Cuma günü yaptığı açıklamada, Trump’ın 20 maddelik barış planının en kritik bölümlerinden ikisini kabul ettiğini doğruladı. Bunlar, rehinelerin serbest bırakılması ve Gazze yönetiminin devri olarak açıklandı.
Hamas, öneride belirtilen takas formülüne uygun olarak, elindeki tüm İsrailli rehineleri, serbest bırakmayı kabul ettiğini bildirdi.
Bu, 7 Ekim 2023’ten bu yana rehinelerin serbest bırakılması yönünde atılan en kapsamlı taahhüt olarak değerlendiriliyor. ABD planı, ilk aşamada 20 hayattaki rehinenin 72 saat içinde serbest bırakılmasını ve karşılığında yüzlerce Filistinli mahkumun serbest bırakılmasını öngörüyordu.
Hamas ayrıca, Gazze Şeridi’nin yönetimini “Filistin ulusal konsensüsüne dayanan ve Arap ve İslami desteğe sahip bağımsız teknokratlardan oluşan bir Filistin organına” devretmeye hazır olduğunu belirtti. Bu, Hamas’ın doğrudan yönetim rolünden vazgeçebileceği sinyalini veriyor, ki bu da ABD planının temel gerekliliklerinden biriydi.
Yarın Mısır’da görüşme bekleniyor
İsrail basını, İsrail ile Hamas arasındaki arabuluculuk görüşmelerinin ilk turunun yarın (pazar günü) Mısır’da başlamasının muhtemel olduğu bildirilirken, en olası görüşme yerinin Kızıldeniz kıyısındaki tatil kenti Şarm el-Şeyh olduğu ifade edildi.
ABD’nin Ortadoğu Özel Temsilcisi Steve Witkoff’un İsrailli ve Arap müzakerecilerle birlikte Mısır’a doğru yola çıktığı belirtiliyor.
Süreç nasıl ilerledi?
Gazze planı aslında yeni değil fakat süreç bu kez hızlı gelişti. ABD Başkanı Donald Trump’ın Gazze müzakerelerindeki gayriresmi elçisi olarak anılan Filistin asıllı ABD’li iş insanı Bishara Bahbah, Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) basınına 4 Eylül’de yaptığı açıklamada, Hamas’a tüm İsrailli rehinelerin serbest bırakılması karşılığında savaşın sona ermesini öngören kapsamlı bir anlaşmaya ilişkin yeni ABD teklifini sunduğunu iddia etmiş, Hamas’ın bu teklifi kabul ettiğini öne sürmüştü.
Hamas, Trump’ın planı kendisine yeniden iletildiğinde, bazı çekincelerini dile getirdi. Bu çekinceler, planda yer alan aşamaların belirli bir takvime bağlanması, Gazze’deki İsrail’in ordusunun tamamen çekilmesi ve Gazze üzerinde ABD-İsrail vesayeti kurulmamasından oluşuyordu.
ABD Başkanı Donald Trump, ilk açıklamasında Hamas’a 3 veya 4 gün süre verdi. Hamas, bu sürede planı gözden geçinmeye çalıştı ve Katar’da birçok ülkenin yetkilisi sürece dahil oldu.
3 Ekim’de Trump’ın ültimatomu
Trump, 3 Ekim’de Hamas’ı sert bir dille uyardı. Trump, Hamas’la pazar günü Washington saatiyle 18.00’e kadar, (Pazartesi gece yarısı 01.00) anlaşma sağlanması gerektiğini belirtirken “Eğer anlaşma sağlanmazsa Hamas için kimsenin daha önce görmediği bir cehennem kopacak.” tehdidinde bulundu.
ABD Başkanı görev gelmesinin ardından önceliği bu soruna vermişti ve 2 Aralık 2024 tarihinde yine aynı tonda tehditte bulunmuştu ve “Herkes, Ortadoğu’da çok şiddetli, insanlık dışı ve tüm dünyanın iradesine aykırı şekilde tutulan rehineler hakkında konuşuyor. Ama hepsi laftan ibaret ve icraat yok. Şu hakikati ifade etmeme izin verin, eğer ABD Başkanlığı görevini gururla üstleneceğim 20 Ocak 2025 tarihinden önce rehineler serbest bırakılmazsa Ortadoğu cehenneme döner” demişti.
ABD Başkanı Donald Trump, daha sonra 7 Eylül 2025 tarihinde, Hamas’a Gazze Şeridi’nde ateşkese ilişkin sunulan son teklifi kabul etmesi çağrısında bulunarak, “Bu son uyarım, bir daha uyarı olmayacak.” dedi.
Hamas’ın şartları
Hamas’ın yanıtı tam bir kabulden ziyade kısmi ve koşullu oldu. AFP’nin aktardığına göre Hamas, önerinin Gazze’nin gelecekteki siyasi yapısı ve kendi rolüyle ilgili bazı hayati maddelerinde değişiklik veya daha fazla müzakere talep etti. Anlaşmazlık yaratan temel konular şunlar:
İsrail ordusunun tamamen çekilmesi: Hamas, planın öngördüğü aşamalı veya kısmi çekilme yerine, İsrail güçlerinin Gazze’den tam ve eksiksiz bir şekilde geri çekilmesi konusunda ısrarcı.
Silahsızlanma: Trump’ın planının merkezi bir talebi olan Hamas’ın silahsızlanması maddesine grubun açıklamasında değinilmemesi, bu konuda uzlaşmaya varmakta zorlanacağının güçlü bir işareti. Hamas yetkilileri daha önce silahsızlanmanın “kırmızı çizgi” olduğunu belirtmişti.
Yönetimdeki rol: Plan, Hamas’ın Gazze’nin gelecekteki yönetiminde hiçbir rolünün olmamasını şart koşarken, Hamas “birleşik bir Filistin ulusal çerçevesi” içinde etki alanını korumak istediğini ima etti.
Uluslararası gözetim: Hamas, ABD’nin önerdiği, Trump’ın başkanlık edeceği uluslararası geçici gözetim organı olan Barış Kurulu’nu dış etkili bir kontrol biçimi olarak reddetti.
Gözler müzakere sürecinde
Katar ve Mısır gibi arabulucular, müzakerelerin hızla başlatılması için koordinasyon halinde olduklarını açıkladılar. Üst düzey Hamas yetkilileri, Gazze’nin savaş sonrası geleceğine karar vermek üzere Mısır’ın Filistinli gruplar için bir konferans düzenleyeceğini belirtti.
Bu kısmi kabul, çatışmanın sona ermesi ve insani yardımın artırılması için bir umut ışığı yaksa da, taraflar arasındaki güvenlik ve siyasi geleceğe dair derin anlaşmazlıklar, nihai bir anlaşmaya varılması için arabulucular üzerinde büyük bir baskı oluşturuyor.
Gözler şimdi, Gazze’de nihai ateşkesin başlayıp başlamayacağını belirleyecek olan, önümüzdeki günlerde Katar ve Mısır’da yapılacak detaylı müzakerelere çevrilmiş durumda.
