Hollanda’da bir önceki genel seçimler 22 Kasım 2023’te yapılmıştı. Seçimlerden 223 gün sonra ırkçı lider Geert Wilders’ın ilk günden itibaren tek seçenek olduğunu söylediği aşırı sağ-merkez sağ koalisyon hükümeti, Haziran 2024’te kendisinin hükümetten çekilmesiyle düşmüş ve erken seçim kararı alınmıştı.
Henüz kesinleşmemiş ilk sonuçlara göre liberal eğilimli Demokratlar 66 (D66) ve aşırı sağ PVV yüzde 16,7’şer oy oranlarıyla seçimi başa baş tamamladı. 150 sandalyeli parlamentoda D66 ve PVV’nin 26 sandalyesi olacak.
D66, iki yıl önceki seçime göre oylarını 10 puandan fazla artırdı. İslamofobik ve ırkçı olarak bilinen Wilders liderliğindeki PVV’nin oy oranıysa yedi puan geriledi.
Seçime azınlık hükümetinin büyük ortağı olarak giren Dilan Yeşilgöz liderliğindeki Özgürlük ve Demokrasi için Halk Partisi (VVD), 1 puandan fazla kaybederek seçimi yüzde 14,1’le üçüncü, merkez soldaki Yeşil Sol-İşçi Partisi (GL-PvdA) ittifakıysa 3,2 puan kaybederek yüzde 12,5’le dördüncü sırada tamamladı.
Koalisyon olasılıklarında adı geçen Hristiyan Demokrat Parti (CDA) oylarını 8,4 puan artırarak yüzde 11,7’yle beşinci sıraya yerleşti.
Hollanda’nın koalisyon nasıl kurulacak?
Parlamentoda salt çoğunluk için en az dört partili koalisyon zorunlu. Siyasiler ve uzmanlar merkez sağ ya da merkez partilerinin yer alacağı koalisyonların en muhtemel olasılık olduğunu fakat koalisyon krizlerinin çıkabileceğini öngörüyor.
Tarih ve uluslararası siyaset uzmanı Hidde Bouwmeester, koalisyon hükümetinin kurulmasının bir yıl sürebileceğine dikkat çekti.
Diken’in haberine göre Bouwmeester, seçimle ilgili şu analizi yaptı: “
Aşırı sağdan muhafazakarlara veya liberaller gibi merkez sağdaki partilere stratejik bir kayma var. Şaşırtıcı olan, D66’nın kazanmak üzere olması. Sol partiler ve Hristiyan demokratlar ve D66 arasında bir koalisyon olacak gibi görünüyor.”
Akademisyen Bouwmeester’a göre iki koalisyon senaryosu olası: İlk seçenek sol partilerin de koalisyona dahil edilebilmesi, diğer ihtimalse sağcı veya aşırı sağcı partilerden hükümet kurulması.
D66, VVD, GL-PvdA ve CDA’nın bir araya gelerek merkezci bir koalisyon kurabilir.
İkinci senaryodaysa D66, VVD, CDA ve JA21 bir merkez sağ koalisyon formülüne başvurabilir. Fakat D66 seçmeni aşırı sağcı JA21’le koalisyon kurulmasını istemeyebilir.
Rob Jetten liderliğindeki D66, İsrail karşıtı muhalefetiyle biliniyor.
Wilders’in partisi 2023’e göre büyük kayıp yaşadı
Geert Wilders’in partisi PVV, 2023 seçimlerinde 37 sandalye kazanarak yarışı birinci bitirmişti. Son sonuçlar, partinin 11 sandalye kaybettiğini gösteriyor. Buna karşın D66, bir önceki seçime göre milletvekili sayısını 17 artırarak en büyük kazanan olarak öne çıktı.
38 yaşındaki parti lideri Rob Jetten’in yeni hükümeti kurma konusunda en güçlü adaylardan biri olduğu belirtiliyor. Büyük partilerin tümü, Wilders ile olası bir koalisyonu ise daha önce reddetmişti.
Timmermans istifa etti
Son tahminlere göre hâlen iktidarda bulunan Dilan Yeşilgöz’ün sağ liberal VVD partisi 22 milletvekili, GroenLinks-PvdA ittifakı ise 20 milletvekili çıkarıyor. Hristiyan Demokratlar (CDA) ise 18 sandalye elde ediyor.
Toplamda 15 partinin meclise girmesi bekleniyor.
İlk sonuçların ardından sosyal demokrat ve çevreci ittifak GroenLinks-PvdA’nın lideri Frans Timmermans parti liderliğinden istifa ettiğini duyurdu. Rotterdam’daki destekçilerine konuşan Timmermans, “Yeterince seçmeni ikna edemedim. Bu nedenle bu akşam parti liderliğinize veda ediyorum” dedi.
Wilders koalisyonu bir yılda bozmuştu
Seçimler, Haziran ayında hükümetin dağılmasının ardından erken olarak düzenlendi. Bir önceki hükümet, ülke tarihinin en sağ eğilimli koalisyonu olarak görülüyordu. Wilders’in partisi PVV koalisyonun en güçlü ortağı olsa da başbakanlık görevini partili olmayan eski üst düzey bürokrat Dick Schoof yürütüyordu.
Wilders, koalisyon ortaklarının sığınma politikası konusunda anlaşmalara uymadığını gerekçe göstererek bir yıl dolmadan hükümetten çekilmiş, bu da erken seçimi tetiklemişti.
