İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, 17 Ocak’ta Moskova’da iki ülke arasındaki ilişkileri 20 yıl boyunca şekillendirecek kapsamlı bir stratejik ortaklık anlaşmasını imzalayacak.
Anlaşma, beş yıllık bir müzakere sürecinin ürünü. İranlı yetkililer, uzun görüşmeler sonucunda hazırlanan anlaşmanın 47 maddeden oluştuğunu açıkladı. Bu anlaşma, İran’ın 2021’de Çin ile imzaladığı 25 yıllık anlaşmadan sonraki ülkenin en kapsamlı uluslararası işbirliği belgesi olacak. İran’ın Moskova Büyükelçisi Kazım Celali, geçmişteki anlaşmaların aksine bu anlaşmanın iki tarafın çıkarlarını dengeli şekilde gözettiğini vurguladı. Anlaşmanın yürürlüğe girmesi için İran parlamentosunun onayı gerekiyor.
Anlaşma metni, geniş bir işbirliği yelpazesi içeriyor. Teknoloji transferinden siber güvenliğe, barışçıl nükleer enerji kullanımından ‘terörle’ mücadeleye kadar birçok alan anlaşmada yer buldu. Çevre sorunları, Hazar Denizi’nin kullanımı, kara para aklama ve organize suçlarla mücadele gibi konularda ortak hareket edilmesi planlanıyor. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, anlaşmanın hiçbir ülkeye karşı olmadığını ve yapıcı nitelik taşıdığını belirtti.
Anlaşmanın en dikkat çekici yönlerinden biri askeri işbirliği. Taraflar, ortak eğitim programları ve savunma projeleri yürütecek. İran’ın Rusya’dan gelişmiş Sukhoi Su-35 savaş uçakları almak istediği biliniyor. Fakat İran bunun yerine 2023’te sadece birkaç Yak-130 eğitim uçağı alabildi. Anlaşma kapsamında taraflar, birbirlerine karşı diğer ülkelerin saldırılarını desteklememeyi öngörüyor. Ayrıca iki ülke topraklarının düşmanca eylemler için üs olarak kullanılmasına izin vermemeyi taahhüt ediyor.
Rusya ve İran Batı’nın ağır yaptırımlarına maruz kalıyor. Anlaşma, ABD’nin ikincil yaptırımları dahil olmak üzere, yasadışı olarak nitelendirdikleri yaptırımlara karşı ortak mücadeleyi öngörüyor. İki ülke, uluslararası forumlarda birbirlerini destekleme kararı aldı. Ancak İranlı analistler, BM Güvenlik Konseyi’nin olası yaptırımları durumunda Rusya’nın tutumunun belirsiz olduğuna dikkat çekiyor. Özellikle İran’ın nükleer anlaşmasıyla ilgili “snapback” mekanizmasının Ekim ayına kadar devrede olması, endişe kaynağı. Snapback, İran’ın nükleer anlaşması (JCPOA) kapsamında özel bir yaptırım mekanizmasını ifade ediyor. Bu mekanizma, eğer İran anlaşmanın şartlarını ihlal ederse, BM Güvenlik Konseyi’nin daha önce kaldırılan tüm yaptırımları otomatik olarak yeniden devreye sokabilmesini sağlıyor.
Suriye’deki son gelişmeler iki ülke ilişkilerinde gerginlik yarattı. İranlı komutan Behruz Esbati’nin sızdırılan ses kaydında, Rusya’nın Suriye’deki tutumunu eleştirmesi dikkat çekti. Esbati, İran’ın silah taşıyan uçağının Suriye’ye girişine Rusya’nın izin vermediğini açıkladı. Ancak İranlı yetkililer, bu anlaşmazlıkların işbirliğini engellemeyeceğini vurguluyor. İran’ın eski Sovyetler Birliği Büyükelçisi Nimetullah İzadi, anlaşmanın özellikle Donald Trump’ın 20 Ocak’taki göreve gelişi öncesinde Rusya’ya güven verme amacı taşıdığını belirtti. (Medyascope)
