Ukrayna’nın Rusya sınırına yakın ikinci büyük kenti Kharkiv’de savaşın izleri hâlâ her sokakta hissediliyor. Top sesleri 30 kilometre uzaktan duyulabiliyor, geceleri insansız hava araçları şehri tarıyor. Ancak şehrin bir köşesinde, yerin altında bir sahnede, başka bir hayat devam ediyor.
Kharkiv Ulusal Akademik Opera ve Bale Tiyatrosu’nun tuğla duvarlı bodrum katında, sanatçılar savaşın gölgesinde klasik bir balesi olan ‘Chopiniana’ için hazırlanıyor. Antonina Radiievska’nın sanat yönetmenliğini yaptığı Opera East dans topluluğu, izleyicilerine bir nebze olsun savaşın dışında bir dünya sunuyor.
‘İzleyici bir saatliğine bile olsa dünyadan kopabiliyor’
Radiievska, “Her şeye rağmen – bombalar, dronlar – insanlara güzel bir şey armağan edebiliyoruz,” diyerek, sanatın iyileştirici gücüne vurgu yapıyor. “Seyirci geliyor ve bir saatliğine bile olsa tamamen başka bir dünyaya dalabiliyor.”
Yerin altındaki bu sahnede, Chopin’in müziğiyle 20. yüzyılın başlarından klasik bir bale olan ‘Chopiniana’, tam kadro ve orkestra eşliğinde icra edildi. Bu, Kharkiv’de Rusya’nın Şubat 2022’de başlattığı tam ölçekli işgalden bu yana ilk klasik bale performansı oldu.
Savaşın başından bugüne kültürel dönüşüm
Kharkiv’deki bale sanatının hikâyesi, şehrin savaşla mücadelesiyle paralel ilerliyor. 23 Şubat 2022’de ‘Giselle’ balesi sahnelendi. Ertesi gün Rus işgali başladı. Şehir tehdit altına girince tiyatro kapandı, sanatçılar yurtdışına çıktı. Bazı sanatçılar Slovakya ve Litvanya’da turnelere katıldı.
2023’te cephedeki durum istikrar kazandıkça, tiyatronun bodrumu provalar için kullanılmaya başlandı. 2024 ilkbaharında ise izleyiciye açıldı. İlk etapta çocuk konserleri ve küçük performanslar düzenlendi. ‘Chopiniana’nın sahnelenmesi ise bu sürecin kültürel zirvesi oldu.
‘Bağımsızlığın bir kanıtı’
Opera East Genel Müdürü Igor Tuluzov, klasik bir operanın yeniden sahnelenmesini “Ukrayna’nın kültürel bağımsızlığının” bir göstergesi olarak nitelendiriyor: “Dünyaya gösteriyoruz ki gerçekten bağımsız bir devletiz – kültür de dahil her anlamda.”
Yeni salon yer altında, 400 kişilik portatif sandalyelerle donatılmış. Asıl salonun 1.750 kişilik kadife koltukları ise hâlâ boş. Sahne, ana salonunkinin dörtte biri büyüklüğünde. Beton zemin, gri tuğlalar ve duvar boyunca uzanan kablolar arasında yapılan prova, estetikten çok dayanışmanın ifadesi.
‘Bir sanatçı sahnesiz yaşayamaz’
Bale sanatçısı ve yönetmen Radiievska’ya göre, esas olan sahneye dönmek: “Bu, hayat demek. Sanatçı sahnesiz, yaratıcılık olmadan, dans ya da müzik olmadan yaşayamaz. Bu bir yeniden doğuş.”
