Irak Federal Kürdistan Bölgesi’nden Türkiye’ye petrol sevkiyatı iki buçuk yıl sonra yeniden başladı.
Türkiye ve Irak’tan yetkililer, Kerkük-Ceyhan boru hattından akışın 27 Eylül sabah saatlerinde başladığını duyurdu.
Enerji Bakanı Alparslan Bayraktar, aynı gün yaptığı paylaşımda akışın sabah saat 07.07 itibariyle başladığını söyledi.
Irak Petrol Bakanlığı tarafından yapılan yazılı açıklamada “operasyonlar hiçbir teknik sorun kaydetmeden hızlıca ve pürüzsüz şekilde başladı” ifadeleri kullanıldı.
Irak Petrol Bakani Hayyan Abdulgani, 27 Eylül’de Erbil merkezli Rudaw televizyonuna yaptığı değerlendirmede “Bu bizim için çok mutlu bir an” dedi.
Fiyatların düşmesi için petrol arzının artırılmasını talep eden ABD de sevkiyatın başlamasını memnuniyetle karşıladı.
Dışişleri Bakanı Marco Rubio, uluslararası petrol şirketleri, Erbil ve Bağdat arasında ABD arabuluculuğuyla varılan anlaşmanın iki ülke için “elle tutulur fayda getireceğini” söyledi ve bunun Irak’ın egemenliğini tasdik edeceğini ifade etti.
Devlete ait Irak Petrol Pazarlama Şirketi (SOMO) Başkanı Ali Nizar, AFP haber ajansına yaptığı açıklamada hat üzerinden ilk etapta ihracat için günde 50 bini iç tüketime ayrılmak üzere 240 bin varil petrol gönderileceğini söyledi.
Petrol SOMO’nun belirlediği fiyattan satılacak
Bu petrol, Ceyhan limanında bağımsız bir şirket tarafından SOMO’nun belirlediği fiyattan satılacak. Sevkiyatın durduğu dönem boru hattı üzerinden günde 450 bin varil petrol taşınıyordu.
Kürdistan Bölgesi’nin bir milyar dolar borcu var
Irak Fedaral Kürdistan Bölgesel Yönetimi’nin bölgede faaliyet gösteren petrol şirketlerine üretim masraflarından kaynaklı yaklaşık 1 milyar dolar borcu var.
Burada faaliyet gösteren sekiz uluslararası petrol şirketi 25 Eylül’de Kerkük-Ceyhan hattı üzerinden ihracatları yeniden başlatma kararı aldıklarını duyurdu.
Anlaşmada imzası bulunan şirketler ve Irak Kürdistan Bölgesi Yönetimi’nin, 30 gün içinde yeniden toplanarak Erbil’in şirketlere olan borçlarının nasıl ödeneceğine dair bir mekanizma üzerinde çalışacaklarını ilan etti.
Bölgede faaliyet gösteren Norveç petrol şirketi DNO ASA ihracatı sürdürme anlaşmasına dahil olmadı.
Şirket, ancak “ödemeleri teminat altına alan anlaşmaların ardından” bölgeden ihracatı sürdüreceğini duyurdu.
Petrol akışı neden durdurulmuştu?
Enerji Bakanı Bayraktar, 27 Eylül’deki mesajında boru hattının 6 Şubat 2023’te yaşanan depremler nedeniyle “geçici süreyle kapalı kaldığını”, 4 Ekim 2023 tarihinde BOTAŞ tarafından operasyona hazır hale getirildiğini söyledi.
Kerkük-Ceyhan petrol hattındaki sevkiyat, Irak’taki merkezi hükümetin Ankara’nın Kürdistan Bölgesi’nden yasa dışı petrol sevk ettiğine dair Uluslararası Ticaret Odası’na (ICC) bağlı Uluslararası Tahkim Mahkemesi’nde açtığı dava sebebiyle Mart 2023’te durdurulmuştu.
Paris merkezli mahkeme, petrol ihraç etme yetkisinin yalnızca Irak devletine ait SOMO’da bulunduğuna hükmetti.
Bu sebeple 2014-2018 yılları arasında SOMO’dan izinsiz Irak Kürdistan Bölgesi’nden petrol sevk ettiği için Türkiye’yi 1,47 milyar dolar (yaklaşık 61 milyar lira) para cezasına çarptırdı.
Türkiye’nin 2018 sonrası petrol alımlarına dair ayrı bir dava ise hala sürüyor.
Kerkük-Ceyhan boru hattının günlük 1,5 milyon varillik kapasitesi bulunuyor.
SOMO verilerine göre Irak, günde yaklaşık 3,4 milyon varil petrol ihraç ediyor.
Türkiye’de akaryakıt fiyatları nasıl etkilenir?
Uzmanlar, Irak Federal Kürdistan Bölgesi Yönetimi’nden petrol sevkiyatının yeniden başlamasının petrol ve akaryakıt fiyatlarına büyük etkisi olmayacağı görüşünde.
Türkiye Enerji Stratejileri ve Politikaları Araştırma Merkezi (TESPAM) Başkanı Oğuzhan Akyener, boru hattının tekrar faaliyete geçmesinin “psikolojik ve arz anlamında uluslararası piyasalarda petrol fiyatlarını çok küçük de olsa aşağı yönlü oynatacağı” yorumunu yaptı.
Bu düşüşün “hacim anlamında çok minimal kalacağını” vurgulayan Akyener, şu ifadeleri kullandı:
“Uluslararası petrol fiyatları da çok küçük dahi olsa oynadığı için Türkiye’deki akaryakıt fiyatları da bundan etkilenecektir.
“Ama onun dışında reel bir etkiden bahsedemeyiz çünkü akaryakıt ve ham petrol piyasaları uluslararası fiyatlara tâbi.” (BBC Türkçe)
