2025, bölgesel savaşların yaşandığı, beraberinde ateşkes arayışları ve çatışma çözümleri için yoğun diplomatik temasların olduğu bir yıl oldu. Z kuşağının dünyanın farklı noktalarında yoksulluk ve yolsuzluka mücadele için sokağa çıktığı, yer yer hükümetleri devirdiği, sokak ve toplumsal hareketlerin yoğun yaşandığı bir yıl olarak kayıtlara geçti 2025. Dünyanın birçok noktasında yapılan seçimler, düşen hükümetler, artan güvenlik kaygıları, ekonomik ve iklim krizine dair yıl boyu öne çıkan gelişmeleri sizler için derledik.
BRICS genişledi: Küba ve Endonezya BRICS’e üye oldu
Ocak ayının başında Küba ve Endonezya’nın BRICS’e üye olmasıyla birlikte, 2009 yılında ABD ve Batılı ülkelerin küresel ekonomik ve siyasi hâkimiyetine karşı bir denge oluşturma hedefiyle kurulan BRICS’in üye sayısı arttı.
Kanada Başbakanı Justin Trudeau istifa etti
Aynı günlerde Kanada’da 2015 yılından bu yana başbakanlık görevini yürüten Justin Trudeau, parti içi çekişmeler ve siyasi baskılar nedeniyle istifa ettiğini açıkladı ve bir sonraki seçimlerde aday olmayacağını duyurdu.
Tibet’te deprem meydana geldi
7 Ocak’ta Çin’in batısında yer alan Tibet Özerk Bölgesi’nde 7,1 büyüklüğünde deprem meydana geldi. Yüksek irtifalı bölgede yaşanan depremde binlerce yapı yıkıldı, en az 126 kişi hayatını kaybetti.
Lübnan’da Joseph Aoun cumhurbaşkanı seçildi
Aynı hafta Orta Doğu’da önemli bir siyasi gelişme yaşandı; Lübnan’da uzun süredir devam eden iktidar boşluğu sona erdi ve Genelkurmay Başkanı Joseph Aoun, 9 Ocak’ta cumhurbaşkanı seçildi.
Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk-yeol tutuklandı
15 Ocak’ta Güney Kore Devlet Başkanı Yoon Suk-yeol, Yolsuzlukla Mücadele Kurumu tarafından tutuklandı. Bu gelişmeyle birlikte Yoon, ülke tarihinde görevdeyken tutuklanan ilk devlet başkanı oldu.
İsrail ile Hamas arasında ateşkes ilan edildi
Aynı günlerde Gazze’de aylar süren çatışmaların ardından İsrail ile Hamas arasında ateşkes ilan edildi. Ateşkes kapsamında ocak ve mart ayları arasında karşılıklı rehine ve esir takasları gerçekleştirildi.
Latin Amerika’da, Kolombiya’da ELN ve FARC grupları arasında yeniden çatışmalar başladı, 100’den fazla kişinin hayatını kaybettiği olayların ardından barış görüşmeleri durduruldu.
Donald Trump ABD başkanı oldu
20 Ocak’ta Donald Trump, ABD’nin 47’nci başkanı olarak ikinci kez yemin ederek Beyaz Saray’daki görevine başladı. JD Vance de aynı gün başkan yardımcısı oldu. Trump’ın görevinin ilk günlerinde ABD’nin Grönland’ı satın alabileceğine dair açıklamaları uluslararası kamuoyunda geniş yankı uyandırdı.
Ay sonunda Belarus’ta yapılan seçimlerde Aleksandr Lukaşenko yedinci kez devlet başkanı seçildi.
Washington’da uçak kazası
29 Ocak’ta Washington’da American Airlines’a ait bir yolcu uçağı ile Sikorsky UH-60 Black Hawk tipi askeri helikopterin havada çarpışması sonucu uçaktaki 64 kişi ve helikopterde bulunan 3 asker hayatını kaybetti.
Suriye’de HTŞ öncülüğünde geçiş hükümeti ilan edildi
Suriye’de Baas rejiminin çöküşünün ardından Şam’da oluşan yönetim boşluğu, HTŞ öncülüğünde ilan edilen geçiş hükümetiyle dolduruldu ve Ahmed Şara, geçiş sürecinin başkanı olarak atandı.
ABD’den ek gümrük vergileri kararı
Şubat ayında ABD yönetimi, Kanada, Meksika ve Çin’den ithalata ek gümrük vergileri getirdiğini açıkladı. Bu karar küresel ticarette yeni bir gerilim sürecini başlattı.
Yunanistan’da parlamentoda yapılan dördüncü tur oylamada Konstantinos Tassoulas cumhurbaşkanı seçildi.
Endonezya’da ‘Karanlık Endonezya’ protestoları düzenlendi
Endonezya’da ise öğrenciler, bütçe kesintileri ve yolsuzluk iddialarını protesto etmek amacıyla “Karanlık Endonezya” adı altında ülke genelinde gösteriler düzenledi.
Şubat ayı içinde Rusya ve ABD’li yetkililer Suudi Arabistan’da bir araya gelerek ikili ilişkileri ve Ukrayna savaşını ele aldı.
Almanya’da CDU birinci parti oldu, AfD oylarını artırdı
Almanya’da yapılan federal seçimlerde Hristiyan Demokrat Birlik sandıktan birinci parti olarak çıktı; aşırı sağcı AfD oylarını ikiye katlayarak ikinci sıraya yerleşti, Sosyal Demokrat Parti ise tarihinin en düşük oy oranlarından birini aldı.
ABD ile Ukrayna arasında nadir toprak elementleri anlaşması imzalandı
Mart ayında ABD ile Ukrayna arasında, ABD’nin savaş sürecinde verdiği destek karşılığında Ukrayna’nın nadir toprak elementleri ile enerji kaynaklarını kapsayan bir anlaşma imzalandı.
Suriye’de Alevilere yönelik saldırılarda binlerce kişi hayatını kaybetti
Aynı dönemde İsrail ordusu Suriye’nin çeşitli bölgelerine hava saldırıları düzenledi. Suriye’de Alevilere yönelik sistematik saldırılar ve katliam girişimleri rapor edilirken, Suriye İnsan Hakları Gözlemevi Mart ayında en az 1700 kişinin öldürüldüğünü duyurdu.
Sırbistan’da öğrenci protestoları parlamentoya taşındı
Sırbistan’da aylardır süren öğrenci protestoları parlamentoya taşındı ve mecliste fiziki çatışmalar yaşandı.
SDG ile Şam arasında mutabakat imzalandı
10 Mart’ta SDG ile Şam’daki geçiş hükümeti arasında sekiz maddelik mutabakat imzalandı. Anlaşmanın ana gündemi, SDG ve Suriye ordusunun entegrasyonu olurken, hayata geçmesine dair son tarih olarak yıl sonuna işaret edildi.
Rodrigo Duterte, Uluslararası Ceza Mahkemesi kararıyla tutuklandı
Öte yandan, Filipinler eski Devlet Başkanı Rodrigo Duterte, Uluslararası Ceza Mahkemesi’nin emriyle Manila’da tutuklanarak Lahey’e götürüldü.
Grönland’da yapılan seçimlerde “yavaş bağımsızlık” yanlısı muhalefet partisi birinci oldu.
Myanmar’da depremler meydana geldi
Myanmar’da Mart ayı sonunda meydana gelen 7,7 ve 6,4 büyüklüğündeki depremler en az 5 bin 413 kişinin ölümüne neden oldu.
Portekiz’de azınlık hükümeti düştü
İlkbahar ve yaz aylarında Avrupa’da siyasi istikrarsızlıklar arttı. Portekiz’de azınlık hükümeti düşerken, Hollanda’da koalisyon hükümeti dağıldı.
Almanya’daysa seçimlerden 45 gün sonra CDU/CSU ile SPD arasında koalisyon kuruldu ve Friedrich Merz başbakan seçildi.
Papa Francis hayatını kaybetti, 14. Leo papa seçildi
Nisan ayında Papa Francis’in hayatını kaybetmesinin ardından, ABD’li Kardinal Robert Francis Prevost papa seçilerek 14’üncü Leo adını aldı. Papa ilk yurtdışı ziyaretini Türkiye’ye yaptı.
ABD’de Trump’ın göçmen politikalarına karşı protestolar yayıldı
Haziran ayında ABD’de Başkan Donald trump’ın göçmen politikalarına karşı protestolar ülke geneline yayıldı. Günler süren protestolar ve çatışmalara müdahale için ulusal muhafızlar da görevlendirildi.
Gazze’ye insani yardım götüren gemilere müdahale edildi
İsrail ve Hamas ateşkes sağlasa da İsrail Ordusu’nun Gazze’ye uyguladığı ambargo devam etti. Gazze’ye insani yardım ulaştırmak amacıyla Madleen ve Sumud gemi ve filoları yola çıksa da İsrail ordusu tarafından müdahale edildi. Aktivistler gözaltına alınarak sınırdışı edildi.
Hindistan’da uçak düştü
Hindistan’da Air India’ya ait bir Boeing 787-8 uçağının düşmesi sonucu 241 kişi hayatını kaybetti.
Birleşmiş Milletler yardım programlarını durdurdu
Birleşmiş Milletler ise, bağışçı ülkelerin mali destekleri azaltması nedeniyle milyonlarca insana yönelik yardımları durdurma kararı aldı. Dünya genelinde insani yardım sağlayan bir çok kuruluş bu durumdan olumsuz etkilendi.
İsrail ile İran arasında 12 gün süren savaş yaşandı
Uzun süredir gündemde olan İran’a yönelik olası bir operasyon olasılığı, Haziran ayı sonunda İsrail ile İran arasında 12 gün süren bir savaş olarak kayıtlara geçti. ABD de sürece dahil oldu ve İran’daki nükleer tesislere hava ve deniz saldırıları düzenledi.
G7 Zirvesi Kanada’da, NATO Zirvesi Lahey’de yapıldı
Aynı dönemde küresel dengeler ve karar alma mekanizmalarında etkili olan G7 Zirvesi Kanada’da, NATO Zirvesi Hollanda’nın Lahey kentinde yapıldı. NATO zirvesinde, savunma harcamalarına ilişkin ABD Başkanı Donald Trump’ın talep ettiği, üye ülkelerin daha fazla bütçe ayırmalarına yönelik hedefler üzerinde uzlaşı sağlandı.
Kamçatka Yarımadası’nda deprem meydana geldi
Yaz aylarında Rusya’nın Kamçatka Yarımadası’nda 8,8 büyüklüğünde mega bindirmeli bir deprem meydana geldi. 2011 yılından beri gerçekleşen en büyük deprem olarak kayıtlara geçti. Küresel iklim krizi dünya genelinde etkisini gösterirken, Avrupa genelinde de aşırı sıcaklar ve geniş çaplı orman yangınları yaşandı.
Azerbaycan ve Ermenistan arasında barış anlaşması imzalandı
Ağustos ayında Azerbaycan ve Ermenistan, ABD’nin arabuluculuğunda Beyaz Saray’da barış anlaşması imzaladı. Üçlü zirvede Zengezur Koridoru üzerine de anlaşma sağlandı ve ABD’ye ticari şartlarla koridorun işletme hakları tanındı.
Trump ve Putin Alaska’da bir araya geldi
Trump ve Putin uzun yıllar aradan sonra tartışmalı bir noktada, Alaska’da bir araya geldi ancak görüşme sonunda ortak bir açıklama yapılmadı.
Fransa’da hükümet krizleri yıl boyunca sürdü
Sonbahar aylarında Fransa’da hükümet krizleri devam etti. Birkaç defa hükümet çöktü. Fransa Cumhurbaşkanı Emanuel Macron’un kemer sıkma politikaları yıl boyu geniş kitlelerce protesto edildi.
Brezilya eski Devlet Başkanı Jair Bolsonaro, askeri darbe planlamak suçlamasıyla 27 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Cezasının infazı ertelenmedi.
BM, Gazze’de soykırım suçu işlendiğine dair rapor yayımladı
Yıl boyu Gazze’de yaşanan insani krizler kamuoyuna yansısa da Birleşmiş Milletler’e bağlı bir komisyon yıl sonuna doğru, İsrail’in Gazze’de soykırım suçu işlediğine dair rapor yayımladı.
Birçok ülkede Z kuşağı öncülüğünde protestolar düzenlendi
Nepal, Peru, Madagaskar, Fas ve Meksika’da Z Kuşağı öncülüğünde protestolar düzenlendi. Gençlerin dünya genelinde gündemi yolsuzlukla ve yoksullukla mücadele oldu. Birçok noktada hükümetleri devirdiler.
Suriye’de Baas rejimi sonrası ilk seçimler yapıldı
Ekim ayında ise Suriye’de Baas rejiminin ardından ilk kez seçim yapıldı. Ancak güvenlik gerekçesiyle ülkenin çoğunlukla Aleviler, Kürtler ve Dürzilerin yaşadığı bölgelerde seçimler yapılmaması tartışmalara neden oldu.
Kasım ayında Irak’ta genel seçimler gerçekleştirildi.
COP30 İklim Zirvesi Brezilya’da toplandı
COP30 İklim Zirvesi Brezilya’nın Belem kentinde toplandı. Zirve süresincce ülkenin solcu devlet başkanı Luiz İnacio Lula da Silva’nın politikalarının çevreyi ve yerli halkları yeterince kapsayıp korumadığı için protesto edildi. G20 Zirvesi ise ilk kez Afrika kıtasında düzenlendi. Trump’ın Güney Afrika’da beyazlara yönelik ayrımcılık yaptığı iddiası ile ABD bu toplantıya katılmadı.
Dünyanın en kalabalık şehri Cakarta oldu
Dünya nüfusu artmaya devam ederken, en kalabalık şehir 42 milyon nüfusuyla Cakarta oldu. BM Ekonomik ve Sosyal İşler Bakanlığının raporuna göre 40 milyon nüfusla en kalabalık ikinci şehir Dakka olurken, 33 milyonla Tokyo en kalabalık üçüncü şehir oldu.
