Çin, Tiananmen Meydanı’nda 2’nci Dünya Savaşı’nın bitişinin 80. yıldönümü anısına şimdiye kadarki en büyük askeri geçidi düzenledi. 26 ülkenin liderinin katıldığı törende Şi, Putin ve Kim Jong Un’la birlikte poz verdi.
Çin, 2. Dünya Savaşı’nın sona ermesinin 80. yıl dönümünde, bugüne kadarki en büyük askeri geçit törenini Pekin’de gerçekleştirdi.
Törene, aralarında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kuzey Kore lideri Kim Jong-un, Belarus Cumhurbaşkanı Aleksander Lukaşenko ve Malezya Başbakanı Enver İbrahim’in olduğu yabancı devlet ve hükümet başkanları katıldı.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar ve Türkiye’nin Pekin Büyükelçisi Selçuk Ünal da töreni protokol tribününden izledi.
Törene Türkiye’den bakanlar düzeyinde katılım
Çin’deki bu törenlere, Türkiye’den ilk kez bakan düzeyinde katılım oldu.
Törende silahlar sergilendidi
Törene ayrıca Putin ve Kim Jong Un, Tiananmen Meydanı’nda yürürken Şi’nin yanında yer aldığı görüntüler damga vurdu.
Üçlünün birlikte ilk kez görüntülenmesi, ABD’ye mesaj olarak yorumlandı.
Üç lider, 2’inci Dünya Savaşı’nda Çinli gazilerle el sıkıştıktan sonra Tiananmen’e geçti.
Putin, Kim ve Şi yan yana – 1Törende “aile fotoğrafı” da çektirildi.
‘Barış ya da savaş’ açıklaması
Tiananmen Meydanı’nda törene katılan 10 bin asker ve 50 bini aşkın katılımcıya hitap eden Şi, dünyanın “barış ya da savaş” arasında bir seçimle karşı karşıya olduğunu söyledi.
Şi, Çin halkının tarihin doğru tarafında durduğunu sözlerine ekledi.
Konuşmasında bazı ülkelerin zorbalık davranışlarını eleştiren Şi, Çin’in “durdurulamaz” olduğunu kaydetti.
Batı’ya mesaj yorumu
Rusya ve Kuzey Kore liderlerinin törende yer alması, Batı’ya karşı verilen bir birlik mesajı olarak yorumlandı. Kim Jong-un, Şi ve Putin ile ilk kez uluslararası bir etkinlikte yer aldı.
Trump’tan tepki
Etkinliğin ardından ABD Başkanı Trump, Truth Social hesabı üzerinden törene tepki göstererek, “Başkan Şi ve Çin’in muhteşem halkı için büyük ve kalıcı bir kutlama günü olsun. Amerika Birleşik Devletleri’ne karşı komplo kurarken lütfen Vladimir Putin ve Kim Jong-un’a en içten selamlarımı da iletin” ifadelerini kullandı.
The Guardian’ın haberinde, Trump’ın açıklaması, 3 liderin birlikte verdiği görüntülere doğrudan gönderme olarak değerlendirildi.
Törene İran Cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan ve Myanmar cunta lideri Min Aung Hlaing de katıldı. Hiçbir Batılı liderin etkinlikte yer almaması dikkat çekti.
Kim’in varisi
Kim’in kızı Kim Ju-ae, çarşamba günü 20’den fazla ülke liderinin katıldığı askeri geçit töreninde babasına eşlik etti. Kuzey Kore devlet medyasının yayımladığı fotoğraflarda, Kim’in özel treninin salı günü Pekin Tren İstasyonu’na girişinde Ju-ae’nin de yanında bulunduğu görüldü. Görüntülere göre Ju-ae, üst düzey Çinli yetkililerin lideri karşıladığı anlarda babasının yanında yer aldı.
The New York Times’ın (NYT) haberine göre, bu ziyaret, Ju-ae’nin babasıyla birlikte katıldığı ilk yurtdışı seyahati olarak kayda geçti.
Seul merkezli Kuzey Kore Araştırmaları Üniversitesi’nin eski başkanı Yang Moo-jin, kızın, Kuzey Kore’nin en önemli müttefiki Çin’in liderlerine kendini tanıttığını belirtti.
12 yaşında olduğu tahmin edilen Kim Ju-ae, Kuzey Kore devlet medyasında sık sık “sevgili kızımız” ifadesiyle anılıyor. 2022’nin sonlarından bu yana askeri geçit törenlerinde, silah denemelerinde ve siyasi açıdan önemli pek çok etkinlikte babasının yanında görülüyor.
Güney Koreli analistler, Ju-ae’nin varis olarak hazırlandığını öne sürse de temkinli yorumlarda bulundu. Analistler, Kim’in kızını ilk kez Çin’e götürmesini ve uluslararası liderlerin katıldığı bir etkinlikte yanında yer vermesini, onun statüsünün yükseldiğine dair önemli bir işaret olarak değerlendirdi.
Tayvan göndermesi
Şi törende yaptığı konuşmada Tayvan meselesine doğrudan değinmese de Çin’in birliğine dair mesajlar verdi. Şi, “Çin ulusunun yeniden canlandırılması” ifadesini birkaç kez kullanarak, Tayvan’ın Çin’in ayrılmaz bir parçası olarak gördüklerini belirtti.
Çin Komünist Partisi, Tayvan’ı “yasadışı ayrılıkçılar tarafından yönetilen bir Çin eyaleti” olarak tanımlıyor. Ancak Tayvan hükümeti ve halkı bu iddiaya karşı çıkıyor.
Çin ordusunda tasfiyeler
Çin Halk Kurtuluş Ordusu, Şi liderliğinde geniş çaplı bir modernizasyon sürecinden geçiyor. Orduda yolsuzlukla mücadele kapsamında son yıllarda büyük çaplı tasfiyeler gerçekleştirildi.
Atlantik Konseyi Küresel Çin Merkezi araştırmacısı Wen-ti Sung, “Pekin, Batılı ülkeler Rusya-Ukrayna Savaşı nedeniyle Rusya’ya yaptırım uygulamaya devam etse bile dostunun yanında durmaktan çekinmeyeceği mesajını veriyor” dedi.
Tokyo Üniversitesi Asya İleri Araştırmalar Enstitüsü’nden Lim Chuan-Tiong ise üç liderin bir araya gelmesinin ABD için dikkat çekici olduğunu söyleyerek, “Böyle bir toplantı gerçekleşmezse, bunun nedeni Çin’in ABD’yi fazla kışkırtmamak için belirsizliği korumak istemesidir” diye belirtti.
Rajaratnam Uluslararası İlişkiler Okulu’ndan Drew Thompson da sergilenen askeri donanımın, Çin’in temel ulusal çıkarlarına meydan okunmaması yönünde caydırıcı bir mesaj içerdiğini ifade etti.
Putin, Kim ile Pekin’de görüştü
Kremlin’den yapılan açıklamaya göre, 2. Dünya Savaşı’nın sona ermesinin 80. yıl dönümünü kutlamak için düzenlenen gala resepsiyonu sonrasında Putin, Kim ile birlikte görüşme yapılacak yere daha önce Kuzey Kore liderine hediye ettiği Rus yapımı Aurus makam arabasıyla birlikte geçti.
Putin, görüşmenin başında yaptığı konuşmada, 2. Dünya Savaşı’nın sona ermesinin 80. yıl dönümü nedeniyle düzenlenen etkinliklerin doğrudan kendilerini ilgilendirdiğini vurgulayarak, “Çünkü ülkelerimiz Nazizm, faşizm ve militarizme karşı ortak mücadelede yer aldı.” dedi.
Son zamanlarda Rusya ve Kuzey Kore arasındaki ilişkilerin özel, güvenilir, dostane ve müttefiklik karakterine dönüştüğüne dikkati çeken Putin, şunları söyledi:
“Sizin girişiminiz üzerine, özel askeri kuvvetleriniz, yeni anlaşmamız (Rusya ile Kuzey Kore arasında kapsamlı stratejik ortaklık) uyarınca Kursk bölgesinin kurtuluşuna katıldı. Askerlerinizin cesurca ve kahramanca savaştığını belirtmek isterim. Silahlı kuvvetlerinizin ve askerlerinizin ailelerinin yaptığı fedakarlıkları asla unutmayacağımızı belirtmek isterim. Modern neo-Nazizm’e karşı ortak mücadeleye katılımınız için Rus halkı adına size teşekkür etmek istiyorum.”
Kuzey Kore lideri Kim ise geçen yıl haziran ayında her iki ülke arasında devletler arası anlaşmanın imzalanmasından bu yana ilişkilerin her açıdan geliştiğini dile getirerek, şunları ifade etti:
“Bu anlaşma çerçevesinde ve kardeş Rus halkı ve ordusuyla bu anlaşma kapsamındaki yükümlülüklerimiz doğrultusunda ortak bir mücadele yürüttük, ve yoldaş Putin, askerlerimizin başarılarını defalarca ve burada da övdüğünüz için size özel şükranlarımı sunuyorum. Rusya’ya yardım etmek için yapabileceğimiz bir şey varsa, mutlaka yapacağız ve bunu kardeşlik görevimiz olarak göreceğiz. Rusya’ya yardım etmek için her şeyi yapacağız.”
Çeşitli sektörlerde her alanda işbirliği yaptıklarının altını çizen Kim, tüm bunların zamanın gereklerini karşılaması ve aynı zamanda iki ülke halkının refahını artırması gerektiğini sözlerine ekledi.
