İran’ın ABD ile gerçekleştirilen nükleer müzakere heyetine yakın üst düzey bir diplomat, “İran, ABD teklifine olumsuz yanıt vermeye hazırlıyor” diye konuştu. Reuters’ta yer alan habere göre, İranlı diplomat, “Bu teklifte, ABD’nin İran topraklarında uranyum zenginleştirme konusundaki tutumu değişmedi ve yaptırımların kaldırılmasına ilişkin net bir açıklama da yok” dedi.
Diplomat öneriyi Washington’ın uranyum zenginleştirme konusundaki duruşunu yumuşatmayan ‘başarısız’ bir teklif olarak nitelendirdi ve “İran, ABD’nin teklifine olumsuz bir yanıt hazırlıyor ve bu, ABD’nin teklifinin reddedilmesi olarak yorumlanabilir” diye konuştu.
Diplomat, İran’ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney’in gözetimindeki “nükleer müzakere komitesi”nin değerlendirmesine göre, ABD’nin teklifinin “tamamen tek taraflı” olduğu ve Tahran’ın çıkarlarına hizmet etmeyeceği sonucuna vardığını belirtti.
Bu nedenle, diplomatın ifadesine göre, Tahran bu teklifi bir ‘başlangıç bile olamayacak’ nitelikte görüyor ve teklifin, aşırı talepler yoluyla İran’a “kötü bir anlaşma”yı tek taraflı olarak dayatma girişimi olduğuna inanıyor.
ABD’nin yeni nükleer anlaşma teklifi, cumartesi günü Tahran’a kısa bir ziyarette bulunan ve İran ile Washington arasındaki nükleer görüşmelere arabuluculuk yapan Umman Dışişleri Bakanı tarafından İran’a iletilmişti.
Ancak İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi ile ABD Başkanı Donald Trump’ın Ortadoğu Özel temsilcisi Steve Witkoff arasında yapılan beş tur görüşmeye rağmen, nükleer çıkmazı çözmeye yönelik birçok mesele hâlâ çözümsüzlüğünü koruyor.
Taraflar arasındaki en büyük anlaşmazlıklardan biri, Washington’ın Tahran’dan uranyum zenginleştirmeyi tamamen bırakmasını istemesi.
Tahran, nükleer teknolojiyi barışçıl amaçlarla geliştirmek istediğini savunuyor ve Batılı ülkelerin İran’ın nükleer silah geliştirmeye çalıştığı yönündeki suçlamalarını uzun süredir reddediyor.
Tahran, petrol temelli ekonomisini zora sokan tüm ABD yaptırımlarının derhal kaldırılmasını talep ediyor. Ancak ABD, nükleerle ilgili yaptırımların aşamalı olarak kaldırılmasını savunuyor.
İran ekonomisi için hayati öneme sahip merkez bankası ve ulusal petrol şirketi dâhil düzinelerce İran kurumu, 2018’den bu yana yaptırım altında.
Trump’ın ocak ayında Beyaz Saray’a dönmesinden bu yana Tahran’a karşı yeniden başlattığı ‘maksimum baskı’ kampanyası; yaptırımların sıkılaştırılmasını ve mevcut müzakereler sonuçsuz kalırsa İran’ı doğrudan saldırı tehdidini içeriyor.
Trump, Tahran’ın bölgesel bir nükleer silahlanma yarışını tetikleyebilecek ve belki de İsrail’i tehdit edebilecek bir nükleer silah üretme potansiyelini kısıtlamak istiyor.
İran, uranyum zenginleştirme konusunda bazı sınırlamaları kabul etmeye hazır olduğunu söylüyor ancak Washington’ın gelecekteki bir nükleer anlaşmadan caymayacağına dair garantilere ihtiyacı var.
Trump, ilk başkanlık döneminde, 2018 yılında İran’ın altı büyük güçle yaptığı 2015 tarihli nükleer anlaşmadan çekilmiş ve İran ekonomisini felce uğratan yaptırımları yeniden yürürlüğe koymuştu. Buna karşılık Tahran da 2015 nükleer anlaşmasının nükleer program üzerindeki kısıtlamalarını hızla ihlal etmeye başlamıştı.
2015 anlaşması, İran’ın nükleer programını sınırlayıcı adımlar atması karşılığında ABD, AB ve BM’nin ekonomik yaptırımlarından muaf tutulmasını öngörüyordu.
Geçen hafta iki İranlı yetkili Reuters’a yaptığı açıklamada, ABD’nin dondurulmuş İran fonlarını serbest bırakması ve Tahran’ın sivil amaçlarla uranyum zenginleştirme hakkını tanıması hâlinde, İran’ın uranyum zenginleştirmeye ara verebileceğini ve bunun daha geniş bir nükleer anlaşmaya zemin hazırlayabilecek “siyasi bir uzlaşı” olabileceğini söylemişti.
Arakçi Mısır’da UAEA Başkanı ile görüşecek
Mısır’a giden İran Dışişleri Bakanı Abbas Arakçi bugün Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) Başkanı Rafael Grossi görüşecek. Görüşmede Mısır Dışişleri Bakanı Bedr Abdulati de hazır bulunacak.
İran’ın %60 saflıkta zenginleştirilmiş uranyum stoklarını artırdığını ileri süren raporunu yakın zamanda yayınlayan UAEA’nın yönetim kurulu, 9 Haziran’da Viyana’da İran’ın nükleer faaliyetlerini gözden geçirecek.
Arakçi, Mısır ziyareti kapsamında Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi tarafından kabul edildi. İkili ilişkiler ile önemli bölgesel ve uluslararası gelişmelerin ele alındığı belirtilen görüşmede, Arakçi, İran ve ABD arasındaki müzakereler hakkında Mısır Cumhurbaşkanı’na bilgi verdi.
Mısır Dışişleri Bakanı Bedr Abdulati öncesinde de, Steve Witkoff ile telefonda görüştü. Gazze’de ateşkes ve rehine takası için yürütülen çalışmaların ele alındığı görüşmede nükleer müzakere süreci de gündeme geldi.
