Taliban yönetimi, Afganistan’daki üniversitelerde kadınlar tarafından yazılmış kitapları müfredattan kaldırdı. Yeni yasak kapsamında ayrıca insan hakları ve cinsel taciz dersleri de müfredattan çıkarıldı.
Kadınlar tarafından yazılmış yaklaşık 140 kitap – “Kimya Laboratuvarında Güvenlik” gibi başlıklar da dahil – “şeriat ve Taliban politikalarına aykırı” olduğu gerekçesiyle “sakıncalı” bulunan 680 kitap arasında yer aldı.
Üniversitelere ayrıca 18 dersin artık okutulamayacağı bildirildi. Taliban yetkilileri bu derslerin “şeriat ilkeleri ve sistemin politikasıyla çeliştiğini” söyledi.
Bu karar, Taliban’ın dört yıl önce iktidara dönmesinden bu yana kadınlara yönelik getirdiği bir dizi kısıtlamanın son halkası oldu.
Geçtiğimiz hafta Taliban’ın en üst düzey liderinin emriyle en az 10 vilayette fiber optik internet yasaklandı. Yetkililer bu adımın “ahlaksızlığı önlemek için” atıldığını açıkladı.
Kurallar yaşamın pek çok alanını etkilerken, en çok kadınlar ve kız çocukları ağır darbe aldı: 6. sınıftan sonrası için eğitimden men edildiler. Kadınların eğitim alabileceği son alanlardan biri olan ebelik kursları da 2024’ün sonunda sessizce kapatıldı.
Şimdi ise kadınlarla ilgili üniversite dersleri hedef alındı: Yasaklanan 18 dersin altısı doğrudan kadınlarla ilgili. Bunlar arasında “Toplumsal Cinsiyet ve Kalkınma”, “İletişimde Kadınların Rolü” ve “Kadın Sosyolojisi” de bulunuyor.
‘Eğitimde büyük bir boşluk’
Kitapları inceleyen komitenin bir üyesi, BBC Afgan’a verdiği demeçte kadınlar tarafından yazılmış tüm kitapların yasaklandığını doğruladı: “Kadınların yazdığı hiçbir kitap okutulamayacak.”
Taliban öncesinde Adalet Bakan Yardımcılığı yapan ve kitapları yasaklanan yazarlardan biri olan Zakia Adeli, karara şaşırmadığını söyledi:
“Taliban’ın son dört yılda yaptıklarını düşündüğümüzde, müfredata müdahale etmeleri beklenmedik değildi. Kadın düşmanı bir zihniyete sahip oldukları için, kadınların okuyamadığı bir sistemde kadınların fikirleri ve yazılarının da bastırılması doğaldır.”
BBC Afgan’ın ulaştığı yeni yönergelerin Ağustos sonunda yayımlandığı öğrenildi. Taliban’ın Yükseköğretim Bakanlığı akademik işler müdür yardımcısı Ziaur Rahman Aryubi, üniversitelere gönderdiği yazıda kararların “din âlimleri ve uzmanlardan oluşan bir kurul” tarafından alındığını belirtti.
Yasak sadece kadın yazarları değil, İranlı yazarlar ve yayınevlerini de kapsıyor. İnceleme kurulundan bir üye BBC’ye yaptığı açıklamada bu kararın “İran içeriklerinin Afgan müfredatına sızmasını önlemek için” alındığını söyledi.
Afganistan’daki tüm üniversitelere gönderilen 50 sayfalık listede 679 kitap bulunuyor. Bunların 310’u ya İranlı yazarlar tarafından kaleme alınmış ya da İran’da yayımlanmış.
Komite üyelerinden ikisi, kararın “İran içeriklerinin sızmasını önlemek” amacıyla alındığını teyit etti. Komşu iki ülke son yıllarda özellikle su hakları konusunda sık sık karşı karşıya geliyor. Ayrıca İran, Ocak ayından bu yana ülkedeki 1,5 milyon Afgan’ı artan Afgan karşıtı tepkiler nedeniyle sınır dışı etti.
Karar bazı akademisyenleri endişelendirdi. İsmini vermek istemeyen bir öğretim üyesi, bu yasağın büyük bir boşluk yaratacağını söyledi:
“İranlı yazarların ve çevirmenlerin kitapları, Afganistan üniversiteleriyle dünya akademik topluluğu arasındaki temel bağlantıyı sağlıyordu. Onların kaldırılması yükseköğretimde ciddi bir boşluk yaratıyor.”
Kabil Üniversitesi’nden bir profesör ise BBC’ye, bu şartlar altında ders kitaplarının bölümlerini kendilerinin hazırlamak zorunda kaldıklarını, ancak bunların uluslararası standartlara uygun olup olmayacağının büyük bir soru işareti olduğunu ifade etti.
