ABD ve Ukrayna, Beyaz Saray’ın Ukrayna’nın stratejik madenlerine erişimini sağlayacak büyük ölçekli bir anlaşmanın imzalanması için sona yaklaştıklarını duyurdu. Anlaşma, ABD’nin Ukrayna’daki nadir toprak elementleri ve kritik mineraller üzerinde söz sahibi olmasını öngörüyor.
ABD Başkanı Donald Trump, anlaşmayı imzalamak üzere Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’yi bu hafta veya gelecek hafta Beyaz Saray’da ağırlayabileceğini söyledi.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Washington ziyareti sırasında basının sorularını yanıtlayan Trump, “Şu anda anlaşma üzerinde çalışılıyor. Nihai anlaşmaya çok yakınız” dedi.
Zelenski de “Bu ciddi bir diyalog değil, devletimizi satamam” diyerek bu teklife karşı çıktığını ifade etti, ancak ABD ile müzakerelerde bazı değişiklikler yapıldığı ve Kiev’in, madenler üzerinde “tam egemenlik” şartıyla anlaşmaya sıcak baktığı belirtiliyor.
Nadir toprak elementleri nedir?
‘Nadir toprak elementleri’ , modern teknoloji ve sanayide yaygın olarak kullanılan ve benzer kimyasal özelliklere sahip 17 elemente verilen isim.
Akıllı telefon, bilgisayar, tıbbi cihazlar ve benzeri ürünlerin üretiminde kritik rol oynayan elementler şunlar:
Skandiyum (Sc), İtriyum (Y), Lantan (La), Seryum (Ce), Praseodim (Pr), Neodimyum (Nd), Prometyum (Pm), Samaryum (Sm), Evropiyum (Eu), Gadolinyum (Gd), Terbiyum (Tb), Diprosyum (Dy), Holmiyum (Ho), Erbiyum (Er), Tulyum (Tm), Terbiyum (Tb), Lutesyum (Lu).
“Nadir” olmalarının sebebi, saf formlarında oldukça ender bulunmaları. Dünyanın farklı yerlerinde bu elementlerin yatakları mevcut.
Ancak nadir toprak elementleri genelde Toryum ve Uranyum gibi radyoaktif elementlerle birlikte bulunuyor.
Ayrıştırılmaları için birçok toksik kimyasal kullanılıyor, bu da çıkarma işlemini bazen zor ve pahalı hale getirebiliyor.
Ukrayna’da Trump’ın istediği hangi nadir toprak elementleri var?
Ukrayna, Avrupa Birliği’nin (AB) “kritik hammadde” olarak nitelendirdiği 30 maddenin 21’ini barındırıyor.
Bunlar dünyadaki rezervlerinin yaklaşık yüzde beşine tekabül ediyor.
Bu elementlerin olduğu bölgelerin çoğu Urkayna Kristal Kalkanı’nın güneyinde, çoğunlukla Azak Denizi’nin altında bulunuyor. Bu bölgelerin çoğu şu anda Rus işgali altında. Ancak Kiev, Vinnitsiya ve Jitomir bölgelerinde de gelecek vadeden projeler bulunuyor.
Uzmanlara göre bu bölgelerde gelecek vadeden yüzlerce coğrafi obje tespit edildi. Bunların bir kısmı, geliştirilmeleri ekonomik olarak uygun bulunduğu takdirde element yatakları haline getirilebilir.
Londra Merkezli Benchmark Mineral Intelligence şirketinin Batarya Hammaddeleri Bölüm Başkanı Adam Webb, “Ortaya atılan tahminler tahminden ibaret” diyor ve ekliyor:
“Bu mineral yataklarının ekonomik kaynak haline gelmesi için yapılması gereken daha çok iş var”
Forbes Ukraine dergisine göre Ukrayna’nın diğer önemli mineral kaynaklarının yaklaşık yüzde 70’i Donetsk, Dnipropetrovsk ve Luhansk bölgelerinde bulunuyor. Bu bölgeler de büyük oranda işgal altında. Ukrayna’da nadir toprak elementleri haricinde Lityum gibi kritik mineraller adı verilen kaynaklar da bulunuyor.
Ukrayna hükümetine göre ülkede 450 bin ton lityum var. Bunlar şu an çıkartılmıyor, ancak çıkartılması planlanıyor. Rusya’nın en az iki Lityum madenini işgal ettiği biliniyor: bunlardan biri Donetsk bölgesindeki Şevçenkivske’de, diğeriyse Berdyansk bölgesindeki Kruta Balka’da.
Kirovograd bölgesindeki Lityum yataklarıysa halen Ukrayna kontrolünde.
Trump neden bu madenleri istiyor?
ABD’nin nadir element ve kritik mineral üretimini kontrol etmek istemesinin ardında bunların küresel tedarikinde başı çeken Çin ile rekabet geliyor. Geçtiğimiz yıllarda Çin nadir toprak minerallerinin çıkartılması ve işlenmesinde lider haline geldi. Ülke, küresel üretim kapasitesinin %60 ila 70’ini, işleme kapasitesininse yüzde 90’ını elinde tutuyor.
ABD’nin bu konuda Çin’e olan bağımlılığı Trump yönetiminde ulusal güvenlik ve ekonomik endişelere yol açıyor. Bu elementler, elektrikli araçlardan askeri teçhizata kadar gelişmiş teknolojilerin üretiminde giderek daha da önemli rol oynuyor.
