İsveç merkezli Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’nün (SIPRI) 2024 yılı raporu, Türkiye’nin de aralarında bulunduğu birçok ülkenin savunmaya daha fazla harcama yaptığını ortaya koydu.
Rapora göre Türkiye, 2024 yılında dünyada en çok savunma harcaması yapan 17’nci ülke oldu. 2023 yılında yayımlanan rapordaki aynı listede 19’uncu sırada yer alan Türkiye, böylece küresel bazda iki sıra yükselmiş oldu. SIPRI verilerine göre, savunma harcamaları 2024 yılında 25 milyar ABD Doları seviyesinde seyreden Ankara’nın savunmaya harcadığı para, 2023’ten 2024’te yüzde 12 seviyesinde artış gösterdi.
NATO’nun ABD’den sonra ikinci en büyük ordusuna sahip olan Türkiye, 2024 yılında Gayri Safi Yurt İçi Hasılasının (GSYİH) yüzde 1,9’luk kısmını savunmaya harcayarak NATO’nun yüzde 2 hedefine yaklaştı. Dünya çapında yapılan savunma harcamaları içerisinde Türkiye’nin payı yüzde 1 oldu.
ABD yüzde 37’li açık ara ilk sırada
ABD’nin yüzde 37’lik pay ile açık ara ilk sırada olduğu sıralamada, Çin yüzde 12 ve Rusya yüzde 5,5’lik paya sahip.
On yılda yüzde 110 artış
Türkiye’nin 2015 ile 2024 yılları arasındaki süreçte yaptığı savunma harcamaları ise yüzde 110 seviyesinde arttı. Diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, ABD’nin harcamaları aynı zaman diliminde yüzde 19, Çin’in yüzde 59, Rusya’nın yüzde 100, Almanya’nın yüzde 89 ve Hindistan’ın yüzde 42 seviyesinde arttı. Söz konusu sıralamada Ukrayna yüzde bin 251 ile açık ara başı çekerken, İsrail’in harcamalarının son on yılda yüzde 135 ve Polonya’nın ise yüzde 159 arttığı dikkat çekti.
Dünya genelinde askeri harcamalar
Dünya genelindeki askeri harcamalar 2024 yılında 2,7 trilyon ABD dolarına ulaşarak rekor seviyeye çıktı. Bu, 2023 yılına göre yüzde 9,4’lük bir artış anlamına geliyor. Söz konusu veriler, Soğuk Savaş’ın sona ermesinden bu yana askeri harcamalarda yıllık bazda ilk kez bu denli büyük bir artış yaşandığını gözler önüne seriyor.
ABD, Çin ve Rusya zirvede
Dünyada 100’den fazla ülke 2024’te önceki yıla kıyasla savunma bütçesini artırdı. 2024 sıralamasında ABD, Çin ve Rusya ilk üç sırada yer aldı. ABD, 2024’te savunma bütçesini daha da artırarak 997 milyar dolara çıkardı. Bu bütçenin önemli bir kısmı, Rusya ve Çin karşısında stratejik üstünlüğü sürdürmek amacıyla askeri kabiliyetlerin ve nükleer silahların modernizasyonuna ayrıldı.
Dördüncü sıradaki Almanya’yı sırasıyla Hindistan, Birleşik Krallık, Suudi Arabistan, Ukrayna, Fransa ve Japonya takip etti. İlk 10’un ardından ise Güney Kore, İsrail, Polonya, İtalya, Avustralya, Kanada ve Türkiye gelirken, Türkiye’nin ardından İspanya, Hollanda ve Cezayir de en fazla savunma harcaması yapan ilk 20 ülke arasında yer aldı.
Avrupa sıralamasında Almanya başı çekti
Avrupa sıralamasında Almanya başı çekti. Almanya’nın askeri harcamaları 2024 yılında üst üste üçüncü kez artarak 88,5 milyar dolara ulaştı. Bu, bir önceki yıla göre yüzde 28’lik bir artış anlamına geliyor. Böylece Almanya, dünyada en fazla askeri harcama yapan ülkeler sıralamasında dördüncü sıraya yükseldi. Almanya 2023 yılında yedinci sıradaydı.
SIPRI araştırmacısı Lorenzo Scarazzato, konuya ilişkin değerlendirmesinde, “Almanya, yeniden birleşmeden bu yana Batı Avrupa’da en yüksek askeri harcama yapan ülke konumuna geldi” dedi. Bu gelişmenin arka planında, 2022 yılında Alman ordusunun modernizasyonu için mecliste kabul edilen 100 milyar euroluk özel fonun yattığı düşünülüyor. Söz konusu artış eğiliminin süreceğini öngören Scarazzato, “Almanya ve birçok Avrupa ülkesinde alınan son siyasi kararlar, kıtanın yüksek ve artan askeri harcamaların damga vurduğu bir döneme girdiğine işaret ediyor. Bu durumun öngörülebilir gelecekte de devam etmesi bekleniyor” dedi.
Avrupa genelinde savunma bütçeleri yükseliyor
Almanya’nın yanı sıra diğer Avrupa ülkeleri de askeri harcamalarını önemli ölçüde artırdı. Polonya, 2024’te savunmaya yüzde 31 daha fazla kaynak aktararak GSYİH’sının yüzde 4,2’sini bu alana yatırmış oldu. Bu oran, Avrupalı NATO müttefikleri arasında rekor niteliğinde. NATO’ya 2024 yılında katılan İsveç’in ise geçen yıl askeri harcamalarını yüzde 34 oranında artırdığı dikkat çekti.
Avrupa ülkeleri yalnızca kendi ordularına değil, aynı zamanda Ukrayna’ya yapılan askeri yardımlara da büyük bütçeler ayırdığı için Avrupa’daki artışın temel nedeni Ukrayna. Ülkeye toplam 60 milyar dolar yardım yapılırken bu tutarın büyük kısmı ABD tarafından sağlandı. Almanya da 7,7 milyar dolar değerindeki yardımla Rusya’ya karşı Ukrayna’nın kendini savunmasına destek verdi.
GSYİH’sinin yüzde 34’ünü savunmaya ayıran Ukrayna da en fazla askeri harcama yapan ülke oldu. Ukrayna devletinin elde ettiği vergi gelirlerinin tamamını savunmaya harcadığını ortaya koyan rapora göre, sosyal ve ekonomik harcamalar ise dış yardımlarla finanse edildi. Rusya’nın savunma bütçesi ise yüzde 38 dolayında artarak 149 milyar dolara ulaştı.
Asya-Pasifik’te tırmanan silahlanma yarışı
Çin, 2024’te savunma harcamalarını 314 milyar dolara çıkararak 2035 yılına kadar kapsamlı modernizasyon hedefini sürdürdü. Yeni nesil hayalet savaş uçakları, insansız hava araçları ve deniz araçları gibi teknolojilere yatırım yapan Çin, nükleer cephaneliğini de hızla büyütüyor.
Öte yandan ABD’nin müttefiği Japonya’nın 2024 yılı savunma bütçesi yüzde 21 artarak 55,3 milyar dolara çıktı.
Bölgesel verileri değerlendiren SIPRI uzmanı Nan Tian’a göre, Asya-Pasifik bölgesindeki büyük savunma şirketleri, ileri düzey askeri teknolojilere giderek daha fazla yatırım yapıyor. Tian, bu durumun bölgeyi “tehlikeli bir silahlanma sarmalına sürükleme riski taşıdığı” uyarısında bulunuyor. Çin ve Kuzey Kore’nin askeri hamleleri ve söylemleri, komşu ülkelerde tehdit algısını artırıyor.
İsrail Ortadoğu’da ilk sırada
Türkiye’yi yakından ilgilendiren Ortadoğu’da ise en dikkat çekici artış İsrail’de yaşandı. İsrail, 2024 yılında askeri harcamalarını yüzde 65 seviyesinde artırarak 46,5 milyar dolara çıkardı. Bu artışın nedeni olarak, Gazze Şeridi’nde devam eden savaş ve Lübnan’da Hizbullah ile yaşanan gerilim gösteriliyor. Aynı şekilde Lübnan da yaşadığı tüm siyasi ve ekonomik istikrarsızlığa rağmen, savunma bütçesini yüzde 58 seviyesinde artırdı.
