2025 Nobel Kimya Ödülü, “metal-organik çerçevelerin geliştirilmesine” ilişkin çalışmalarından dolayı Japon Susumu Kitagawa, Avustralyalı Richard Robson ve ABD pasaportlu Filistinli Omar M. Yaghi’ye verildi.
Ödülü kazananların yeni bir moleküler yapı geliştirdikleri, bu yapıların da (metal-organik iskeletler), moleküllerin girip çıkabildiği geniş boşluklar içerdiği aktarıldı. Araştırmacılar bunları çöl havasından su toplamak, sudaki kirleticileri ayıklamak, karbondioksiti yakalamak ve hidrojen depolamak için kullandılar.
Nobel Kimya Ödülü’nü kazanan isimlerden biri olan Omar Mwannes Yaghi, İsrail ordusunun işgali nedeniyle, Filistinli mülteci ailelerden birinin çocuğu olarak büyüdü.
Omar Yaghi, 1965’te Ürdün’ün başkenti Amman’da doğdu ve mülteci kampında yaşamını sürdürdü.
Tayvan merkezli uluslararası bir bilim ve kültür ödülü Tang Prize’in yayımladığı belgesele konuşan bilim insanının anlattıklarına göre, çocukluğunu geçirdiği evde su, elektrik ve kanalizasyon tesisatı yoktu.
Ailesiyle birlikte yaşadıkları tek odanın yarısı inekleriyle doluydu, diğer yarısı ise yatıp kalktıkları bölümdü.
Çok çocuklu bir evde, Filistinli mülteci bir ailenin çocuğu olarak zorlu koşullarda büyüyen Yaghi’nin kimyaya olan ilgisi 10 yaşında başladı.
Babasının teşvik etmesiyle 15 yaşında ABD’ye taşınan Yaghi, üniversite eğitimini burada tamamladı.
Yaghi, kimya alanında doktora derecesini ABD’deki Urbana-Champaign Illinois Üniversitesinden aldı ve Harvard Üniversitesinde “Doktora Sonrası Araştırma Görevlisi” olarak görev yaptı.
Nobel Ödülü tanıtım faaliyetleri ekibine açıklama yapan Yaghi, “Ben çok mütevazı bir evde büyüdüm ve küçük bir odada ondan fazla kişi, yetiştirdiğimiz sığırlarla birlikte yaşıyorduk. Mülteci bir ailede doğdum, annemle babam okuma yazma bile bilmiyorlardı.” diye konuştu.
Kimya ve moleküllere ilgisinin 10 yaşında başladığını kaydeden Yaghi, o günden bu yana kendini kimyasal problemlere, yapılara ve araştırmalara verdiğini söyledi.
Yaghi, bilimin dünyadaki “en büyük eşitlikçi güç” olduğunu vurgulayarak “Arizona State Üniversitesinde bağımsız kariyerime başladım ve hayalim en az bir makale yayımlayıp 100 atıf almaktı. Şimdi öğrencilerim, grubumuzun 250 binden fazla atıf aldığını söylüyor.” ifadesini kullandı.
Halen California Üniversitesinde profesör olan Yaghi, Berkeley Küresel Bilim Enstitüsünün kurucu direktörlüğünü de yürütüyor.
“Retiküler kimya” alanının öncüsü kabul edilen Yaghi, metal-organik çerçeveler (MOF) ve kovalent organik çerçeveler (COF) üzerine yaptığı çalışmalarıyla gaz depolama, su arıtımı ve karbondioksit yakalama gibi alanlarda da öne çıkıyor.
Nobel Kimya Ödülü’ne layık görülen Filistin asıllı ABD vatandaşı Yaghi, ayrıca Wolf Kimya Ödülü, Albert Einstein Dünya Bilim Ödülü ve Tang Ödülü gibi birçok uluslararası ödülün de sahibi.
İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi’nde düzenlenen basın toplantısında, 2025 Nobel Kimya Ödülü’nün sahipleri açıklanmıştı.
Açıklamaya göre, Filistin asıllı Omar Mwannes Yaghi, Japon Susumu Kitagawa ve Avustralyalı Richard Robson “metal-organik çerçevelerin geliştirilmesi” alanındaki çalışmaları nedeniyle ödülün sahibi olmuştu.
Ödülü kazananların yeni bir moleküler yapı geliştirdikleri, bu yapıların da (metal-organik iskeletler), moleküllerin girip çıkabildiği geniş boşluklar içerdiği aktarılmıştı.
Araştırmacıların bunları çöl havasından su toplamak, sudaki kirleticileri ayıklamak, karbondioksiti yakalamak ve hidrojen depolamak için kullandıkları belirtilmişti.
