ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), bazı şekerlemelere, atıştırmalık keklere ve vişnelere parlak kırmızı renk veren maddenin izninin iptal edilmesi çağrısında bulunan 24 sivil toplum kuruluşu tarafından 2022’de sunulan dilekçeyi kabul etti. ABD’de bazı sivil toplum kuruluşları ve sağlık örgütleri, yıllardır, gıda güvenliğini tehdit eden söz konusu maddenin yasaklanması için uğraş veriyordu.
BBC Türkçe’nin aktardığına göre, Kırmızı No. 3 isimli gıda boyası, diğer tüm sentetik boyalar gibi petrol kaynaklı bir kimyasal grubundan elde ediliyor ve binlerce gıda ürününde kullanılıyor.
Şirketler, özellikle çocuklar için çekici hale getirmek amacıyla tatlılara, şekerlemelere ve hatta öksürük şurubu gibi ilaçlara boya ekliyor.
FDA, potansiyel kanser riski nedeniyle kozmetik ürünlerde kullanılması yaklaşık 35 yıl önce yasaklanan Kırmızı No.3‘ün gıdalarda da kullanılamayacağını duyurdu. Kararla, gıdanın yanı sıra, vitaminler ve öksürük şurubu gibi ağızdan alınan takviyelerdeki onaylı katkı maddeleri listesinden çıkarıldı.
Kırmızı No. 3 nerelerde yasak?
Yeni Zelanda, Avustralya, Japonya, İngiltere’nin yanı sıra birçok Avrupa Birliği ülkesinde bu maddenin kullanımı ya yasaklandı veya kısıtlandı. ABD’de California, 2023’te yasak kararı alan ilk eyalet oldu. Ancak bu yasak 2027’ye kadar yürürlüğe girmeyecek.
Eritrosin, FD&C Kırmızı No. 3 veya Kırmızı 3 boyası nedir?
Uzmanlar, gıdalara eklenen boyaların alerjik reaksiyonlara, hiperaktivite gibi çocuklarda görülen sağlık sorunlarına neden olabildiğine işaret ediyor.
Bu tür boyalar kanserojen de olabilir.
Ancak yine bazı çalışmalar bu tür boyaların kansere neden olabilecek ölçekte tüketilemeyeceğini iddia ediyor.
Gıda boyalarının çocuklarda davranışsal sorunlara yol açtığı yönünde giderek artan sayıda kanıt öne sürülüyor.
Çalışmalar, Kırmızı No. 3 dahil olmak üzere bazı boyaların küçük çocuklarda ve gençlerde; hiperaktivite, sinir, dikkatsizlik veya değişken ruh hali gibi sonuçlar doğurabileceğini savunuyor.
İngiltere’deki Southampton Üniversitesi’nden araştırmacılar, 2007 yılında, bazı yapay gıda renklendiricileri ile ve koruyucu sodyum benzoat karışımlarını tüketen küçük çocuklarda hiperaktivite seviyelerinin arttığını ortaya koyan bir çalışma yayımladı.
Benzer endişeler, Sarı No. 5 de dahil olmak üzere altı sentetik gıda boyası için de dile getiriliyor.
Gıda boyalarıyla birlikte sıklıkla kullanılan koruyucu maddeler ve tat arttırıcılar da, büyük miktarlarda veya hassasiyeti olan kişiler tarafından tüketildiklerinde sağlık sorunlarına yol açabiliyor.
Yapay gıda boyaları, koruyucu maddeler ve tatlandırıcılar daha çok ucuza satılan ultra işlenmiş gıdalarda bulunabiliyor.
Araştırmalar dar gelirli ailelerin bu gıdaları çok daha fazla tükettiğine işaret ediyor.
Tüketilen besinde Kırmızı No. 3 olup olmadığı nasıl anlaşılır?
Parlak kiraz kırmızısı rengi ilk ipucunuzdur ki, renk dişlerinizde iz bırakabilir.
İkinci olarak gıda ambalajlarının arkasındaki içerik etiketlerini dikkatlice okuyarak riski en aza indirebilirsiniz.
Sağlık alanında çalışan uzmanlar mümkün olduğunca bitki bazlı gıdalar yenmesi tavsiyesi veriyor.
Evde yemek pişirmek de bu tür yapay ürünlerden kaçınmayı kolaylaştıran bir diğer faktör.
Uzmanlar, çocukların tükettiği aşırı işlenmiş gıdaların sınırlanmasını, bunların sadece doğum günü partileri gibi özel günlerde verilmesini tavsiye ediyor.
İyi haber şu ki bunların doğal alternatifleri de mevcut.
Gıda boyaları meyve ve sebze gibi doğal ürünlerden de elde edilebiliyor.
Yeşil renk, bitki saplarında ve yapraklarından elde edilebilir.
Kırmızı biber ve zerdeçal gibi baharatlar, hamburger gibi fast-food ürünlerinde bile sentetik gıda boyalarına alternatif olarak kullanılıyor.
ABD’deki bazı gıda üreticileri, ürünlerini Kırmızı No. 3’ü kullanmayacak şekilde ayarladıklarını söylüyor.
ABD’de bazı üreticiler, Kırmızı 3’ü Kırmızı 40 ile değiştirdiler. Bu gıda boyası Avrupa Birliği’nde tamamen yasaklanmamış ancak kullanımı kısıtlanmış durumda.
Hak savunucusu gruplar, özellikle çocukların tükettiği gıdalardaki sentetik boyalara ilişkin etiketlerin daha hızlı konulmasını ve daha görünür olmasını istiyor.
Türkiye’de kullanımı
Ciddi zararları olan Kırmızı NO 3 Türkiye’de ise hala denetimsiz şekilde kullanılıyor. Gıda Mühendisi ve Akademisyen Bülent Şık, Bianet’teki yazısında “Eritrosinin kansere yol açabileceğini gösteren bulguların dikkate alınarak gıdalarda ve ilaç-ecza ürünlerinde kullanımının yasaklanması doğru bir karar. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın da eritrosin boyasının ülkemizde kullanımını yasaklaması gerekiyor. Ancak bu konuda temel sorunlardan biri piyasada herhangi bir internet satış sitesinden eritrosin boyası temin etmenin çok kolay olması. İnternet satış sitelerinde ‘Erythrosine E127 Eritrosin Pembe Toz Gıda Boyası’ adı ya da benzeri başka adlar altında satılan bu gıda boyasının satışı durdurulmalı.” ifadelerini kullanarak uyarılarda bulundu.
