Moğolistan’da, tuhaf görünümleriyle bilinen kubbe kafalı dinozorların en eski üyesi bulundu. Bugüne kadar bu gruba ait en eksiksiz fosilleri inceleyen bilim insanları eşsiz bilgiler elde etti.
Pachycephalosaur, yaklaşık 66 milyon ila 86 milyon yıl önce yaşayan otçul bir dinozor grubuydu. Kafalarının tepesindeki kubbe şeklindeki yapıyla öne çıkan bu canlılar, “kalın kafalı” veya “kubbe kafalı” dinozorlar diye de biliniyor.
Asya ve Kuzey Amerika’da yaşayan kubbe kafalı dinozorlara ait fosillerin genellikle parçalanmış olması nedeniyle bu grup hakkında çok az şey biliniyordu.
Ancak Moğolistan Bilimler Akademisi’nden paleontolog Tsogtbaatar Chinzorig liderliğindeki bir ekip, Gobi Çölü’ndeki Khuren Dukh formasyonunda bugüne kadarki en eksiksiz kubbe kafalı dinozor fosillerini keşfetti.
Çalışmanın yazarlarından Lindsay Zanno, “Zavacephale’yi ilk gördüğümde kelimenin tam anlamıyla nefesim kesildi. Onu gören herkes hayran kalıyor.” dedi.
Yaklaşık 108 milyon yıllık fosiller, yeni tespit edilen ve Zavacephale rinpoche adı verilen bir türe ait. Zavacephale, daha önce bilinen en eski pachycephalosaurdan yaklaşık 15 milyon önce yaşamış.
Kumtaşı sayesinde çok iyi korunan fosiller arasında oldukça iyi durumda bir kafatası, ilk kez pachycephalosaura ait bir el, midede sindirime yardımcı olan gastrolitler (mide taşı) ve tam bir kuyruk var.
Bilim insanları pachycephalosaur grubundaki dinozorların, kubbelerini çarpıştırdığını düşünüyor
Bulguları hakemli dergi Nature’da yayımlanan çalışmaya göre fosiller, henüz iki yaşındaki bir dinozora ait. Araştırmacılar, tıpkı ağaçlara benzer şekilde, uzuv kemiklerindeki büyüme halkalarını inceleyerek dinozorun yaşını belirledi.
Genç bireyin uzunluğu yaklaşık 1 metre, ağırlığıysa neredeyse 6 kilogramdı.
Ancak vücudu henüz gelişim aşamasındaki bu bireyin kafasındaki kubbe büyümesini tamamlamıştı.
Bu kubbenin ne işe yaradığını tam olarak bilinmiyor. Ancak bu dinozorların kafa kafaya çarpıştığı, kubbelerin egemenlik kurmak ve çiftleşmek için kullanıldığı tahmin ediliyor.
Araştırmacılar yeni fosiller sayesinde kubbenin gelişimiyle iskeletin diğer kısımlarını ilk kez karşılaştırma imkanı buldu.
Kubbenin ergenlik döneminde tamamlanmış olmasından dolayı, bu dinozorların tam büyümeden önce sosyal ve belki de çiftleşme davranışları sergilediği düşünülüyor.
Kuzey Karolina Eyalet Üniversitesi’nden Zanno “Bu dinozorların kubbeyi sosyo-seksüel davranışlar için kullandığı üzerinde bir fikir birliği var. Kubbeler avcılara karşı veya sıcaklık düzenlemesinde bir işe yaramadığından, büyük olasılıkla gösteriş yapmak ve eş bulmak için rekabet etmek amacıyla kullanılıyordu.” dedi.
Ekip Zavacephale’nin kubbesinin, daha sonraki pachycephalosaurlardan farklı olduğunu da tespit etti.
Zavacephale’de kubbe büyük ölçüde alın kemiklerinden oluşurken, sonraki türlerde kubbeler kafatasının daha büyük bir kısmını kapsıyor.
Zanno “Bana gerçekten ilginç gelen şey, sonraki bazı türlerde yavruluktan yetişkinliğe geçerken kubbe, Zavacephale’de gördüğümüz aşamadan geçiyor. Yani Zavacephale, evrimsel değişimle gelişimsel değişim arasında bir bağ kuruyor” diye belirtti.
Bilim insanları Zavacephale’nin kafatasının yanı sıra ellerini, midesindeki gastrolitleri ve kuyruğunu detaylıca inceleyerek bu tür hakkında daha fazla bilgi edinmeyi planlıyor.
