Avrupa Birliği (AB) Orta Asya ile, ticari ve diplomatik bağları güçlendirmek ve Trump döneminde yaşanan belirsizlikte Rusya etkisindeki coğrafya ile yakınlaşmak için ilk kez zirve düzenliyor.
Avrupa Birliği (AB) Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, ilk kez düzenlenen AB-Orta Asya zirvesinin, içinden geçilen ‘belirsiz zamanlarda’ tarihi bir gelişme olduğunu belirterek, ilişkileri geliştirme arzusunu ifade etti.
Ticari olarak Rusya ve Çin’den uzaklaşmak ve diplomatik bağları güçlendirmek hedefiyle Özbekistan’ın başkenti Semerkant’ta başlayan zirveye Avrupa Komisyonu’ndan Ursula von der Leyen ve AB Konseyi Başkanı Antonio Costa katılıyor. İki AB yöneticisi kaynak zengini bölgeyle enerji ve kritik ham madde ortaklıklarını derinleştirmeyi umuyor.
İki gün sürecek toplantıya Orta Asya’dan Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan liderleri katılıyor.
Leyen, “Bu ilk AB-Orta Asya Zirvesi tarihi bir etkinlik ve yeni başlangıçların sembolü olan nevruzdan sonra düzenlenmesi de yerinde bir karar.” dedi.
Von der Leyen, “Ortaklığımızın yeni bir başlangıca ihtiyacı yok, ancak bugün çok güçlü bir dostluğa dayanan büyük bir adım atıyoruz.” ifadesini kullandı.
Ticaretten turizme işbirliğinin son derece gelişmiş olduğunu vurgulayan von der Leyen, ortaklığın bir adım ileriye taşınmasının içinden geçilen “belirsiz zamanlarda” daha da önemli olduğuna işaret etti.
AB Konseyi Başkanı Antonio Costa da Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev’e kişisel çabaları nedeniyle teşekkür ederek, “Bu günlerde yaptığımız görüşmelerin verimli bir sonucu olarak, bu yılın sonlarında Brüksel’de muazzam ortaklık ve işbirliği anlaşması imzalamak üzere sizi ağırlamayı umuyorum.” diye konuştu.
Rusya-Ukrayna savaşının ardından AB’nin Orta Asya ülkeleriyle daha yakın ilişki kurması amacıyla başlatılan üst düzey diyaloğun, sürekli hale getirilerek AB-Orta Asya Zirvesi’ne dönüştürülmesi kararlaştırılmıştı.
AB’nin Orta Asya ülkeleriyle yakın diyaloğu, en önemli müttefiki ABD’yi Donald Trump’ın mesafeli yaklaşımı nedeniyle kaybetmesinin ardından daha büyük önem arz ediyor. AB, ticaretten enerjiye birçok alanda Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Türkmenistan’la ilişkileri ilerletmeyi hedefliyor.
Mirziyoyev’in ev sahipliğinde 3-4 Nisan’da düzenlenen zirveye AB Konseyi Başkanı Costa ve AB Komisyonu Başkanı von der Leyen’in yanı sıra Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadık Caparov, Tacikistan Cumhurbaşkanı İmamali Rahman ve Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhammedov katılıyor.
AB-Orta Asya diyaloğundan Semerkand zirvesine
AB-Orta Asya formatında daha önce de üst düzey ve bakanlar seviyesinde toplantılar düzenlendi.
Bu çerçevede Avrupa Konseyi Başkanı ile Orta Asya cumhurbaşkanlarının katılımıyla iki toplantının ilki, Ekim 2022’de Kazakistan’ın başkenti Astana’da, ikincisi de Haziran 2023’te Kırgızistan’ın Çolpan-Ata şehrinde gerçekleştirildi.
Rusya-Ukrayna Savaşı’nın ardından AB’nin Orta Asya ülkeleriyle daha yakın ilişki kurması amacıyla başlatılan bu üst düzey diyaloğun, sürekli hale getirilerek AB-Orta Asya Zirvesi’ne dönüştürülmesi kararlaştırıldı.
Ekim 2023’te Lüksemburg’da düzenlenen AB-Orta Asya Dışişleri Bakanları 19. Toplantısı’nda Birinci AB-Orta Asya Zirvesi’nin Nisan 2024’te Semerkant şehrinde yapılması karara bağlandı. Bu zirve, bazı nedenlerden dolayı 2025 yılına ertelendi.
AB ve Orta Asya ülkeleri dışişleri bakanları arasında sürekli toplantılar düzelendi, bu zirveye hazırlık mahiyetinde 27 Mart’ta Türkmenistan’da yapılan 20. AB-Orta Asya Bakanlar Toplantısı’nda AB-Orta Asya Zirvesi’nde ele alınacak gündeme ilişkin meseleler gözden geçirildi.
