Irak’ın eski Cumhurbaşkanı ve Kürdistan Yurtseverler Birliği (YNK) Genel Sekreteri Celal Talabani’nin vefatının üzerinden 8 yıl geçti. Kürtlerin “Mam Celal”i olarak anılan Talabani, 3 Ekim 2017’de Berlin’de 84 yaşında yaşamını yitirmişti. Kabri Süleymaniye’de bulunuyor.
1933 yılında Erbil’in Koye ilçesinde dünyaya gelen Talabani, genç yaşlardan itibaren Kürt siyasal hareketinde aktif oldu. KDP içindeki mücadelesinin ardından 1975’te YNK’yi kurdu ve uzun yıllar Kürt mücadelesinin önde gelen aktörlerinden biri oldu. Irak Anayasası’nın yazımında kilit rol üstlenen Talabani, 2005’te Irak’ın ilk Kürt Cumhurbaşkanı seçildi ve 2014’e kadar bu görevi sürdürdü.
Türkiye’de Kürt sorununa arabuluculuk
Talabani’nin siyasi hayatı yalnızca Irak ile sınırlı kalmadı. 1990’ların başında Türkiye’de Kürt sorununun çözümü için de önemli girişimlerde bulundu. Özellikle 1993 yılında dönemin Cumhurbaşkanı Turgut Özal’ın talebiyle PKK ile devlet arasında ateşkes zemini hazırlanmasında aktif rol üstlendi.
Talabani, Türkiye’de Kürt meselesinin çözümünde siyasi yöntemlerin devreye girmesi gerektiğini her fırsatta dile getirmişti. Bu yönüyle yalnızca Kürdistan Bölgesi’nden bir lider değil, Türkiye’de barış sürecine katkı yapmış bir arabulucu olarak da hafızalarda kaldı.
Celal Talabani kimdir?
Celal Hüsameddin Nurullah Talabani, 1933’te Erbil’in Koye (Koysancak) ilçesinde doğdu. 1946’da Kürt öğrencilerin kurduğu gizli bir derneğe katıldı; ardından Kürdistan Demokratik Partisi’nin öğrenci birliğinde görev aldı ve 18 yaşında parti merkez komitesine atandı. 1959’da Bağdat Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nden mezun oldu; öğrenci lideri, gazeteci ve siyasetçi kimlikleriyle aktif mücadele yürüttü.
Eylül Ayaklanması’nın başlamasında etkili oldu ve Mele Mustafa Barzani’ye yakınlığıyla tanındı. 1961’de Abdülkerim Kasım hükümetine karşı Kürt ayaklanmasına katıldı. 1963’te Kasım’ın devrilmesinden sonra Abdülselim Arif’in hükümetinde Kürt delegasyonuna başkanlık etti. 1971’deki 11 Mart Antlaşması sonrasında Kürdistan Ayaklanması’nın temsilcisi olarak Beyrut’a gitti. 1975’te Şam’da Kürdistan Yurtseverler Birliği’ni (YNK) kurdu ve genel sekreter seçildi.
1970’ler ve 1980’lerde Kürt özgürlük hareketinde öne çıktı; 1986’da İdris Barzani ile “büyük Kürt cephesi”nin oluşumunda rol oynadı. 1992’de Kürdistan Bölgesi’ndeki ilk seçimde aday oldu. 1998’de ABD ve İngiltere’nin arabuluculuğuyla Washington’da sağlanan anlaşmayla KDP–KYB arasındaki dört yıllık iç çatışma sona erdi.
2003’te Saddam Hüseyin’in devrilmesinin ardından Irak Geçici Hükümet Konseyi üyesi oldu ve Irak Anayasası’nın yazım sürecinde etkili rol üstlendi. 6 Nisan 2005’te Irak’ın ilk Kürt cumhurbaşkanı seçildi; 2014’e kadar görev yaptı.
17 Aralık 2012’de Bağdat’ta dönemin başbakanı Nuri Maliki’yle toplnatısının ardından geçirdiği beyin kanaması sonrası sağlık durumu bozuldu ve uzun süre Almanya’da tedavi gördü. 3 Ekim 2017’de Berlin’de 84 yaşında hayatını kaybetti. Ölümünün ardından Kürdistan Bölgesi’nde yedi gün, Irak genelinde üç gün ulusal yas ilan edildi. Talabani, Süleymaniye’deki Dabeşan Mezarlığı’na defnedildi.
Hero İbrahim Ahmed ile evli olan Talabani’nin iki çocuğu vardır: Bafıl Talabani bugün YNK genel başkanı, Kubad Talabani ise başbakan yardımcısıdır.
