Nisan 2022’de Estonya’nın Tartu Üniversitesi Kütüphanesi’ne gelen iki kişi, Aleksandr Puşkin ve Nikolay Gogol’un 19. yüzyıldan kalma eserlerini görmek istedi. Üç ay sonra kütüphane görevlileri, sekiz kitabın yerinde ustaca hazırlanmış sahte kopyalar olduğunu fark etti. Kısa süre içinde Estonya’nın başkenti Tallinn’deki üniversite kütüphanesinden de nadir eserler kayboldu.
Takip eden 18 ay boyunca hırsızlıklar, Baltık ülkelerinden İsviçre ve Fransa’ya kadar yayıldı. Bazı yerlerde orijinaller kopyalarla değiştirildi, bazılarında ise kitaplar tamamen kayboldu.
Europol devreye girdi
Artan hırsızlıklar üzerine Avrupa Birliği Polis Teşkilatı Europol, “Puşkin Operasyonu” adını verdiği geniş kapsamlı bir soruşturma başlattı. Yüzlerce polis farklı ülkelerde aramalar yaptı, şu ana kadar dokuz Gürcü vatandaşı tutuklandı.
‘Kitap büyücüsü’ Tsirekidze
İlk yakalanan isim 48 yaşındaki Beqa Tsirekidze oldu. Estonya’da üç yıl üç ay hapis cezası alan Tsirekidze, BBC’ye verdiği röportajda kendisini “kitap büyücüsü” olarak tanımladı:
“Bir kitabı elime alır almaz değerini ve açık artırmada ne kadar satılacağını söyleyebilirim.”
Tsirekidze daha önce Gürcistan’da da antika kitap hırsızlığından hüküm giymişti.
Varşova’da büyük soygun
Ekim 2023’te Tsirekidze’nin oğlu Mate ve eşi Ana Gogoladze, Varşova Üniversitesi Kütüphanesi’nden 100 bin dolar değerinde kitap çaldıkları gerekçesiyle yakalandı. Toplamda 73 nadir eser kayboldu; değeri yaklaşık 600 bin dolara ulaştı. Prof. Hieronim Grala, bu hırsızlığı “İkinci Dünya Savaşı’ndan bu yana en büyük soygun” diye tanımladı.
Moskova bağlantısı ve müzayede evleri
Litvanya’da yargılanan bir diğer Gürcü sanık, çaldığı kitapları Moskova’dan aldığı sipariş üzerine Belarus’a gönderdiğini, karşılığında kripto para aldığını söyledi. Çalınan bazı eserlerin Moskova’daki LitFund müzayede evinde satışa çıkarıldığı da ortaya çıktı. Kitapların üzerinde Varşova Üniversitesi’nin mühürleri açıkça görülüyordu.
Müzayede evi ise kitapların yasal köken belgelerinin imzalandığını ve faaliyetlerinin Rusya yasalarına uygun olduğunu savundu.
Avrupa’nın kayıp hazineleri
Yetkililer, birçok suçlunun hâlâ yakalanmadığını ve çalınan eserlerin büyük kısmının kayıp olduğunu belirtiyor. Operasyon sürüyor, ancak uzmanlara göre 19. yüzyıl Rus klasiklerine yönelik bu talep, nadir eser piyasasında fiyatların olağanüstü artışıyla doğrudan bağlantılı.
Kaynak: BBC
