İsrail İran’ı neden şimdi bombalıyor?
İsrail’e göre, İran’ın nükleer silah üretimi konusunda “geri dönüşsüz bir noktaya” yaklaştığı tespit edildi. Tel Aviv yönetimi, son aylarda nükleer programdaki ilerlemeyi “varoluşsal tehdit” olarak tanımlıyor ve diplomatik yolların tükenmiş olduğunu savunuyor. İsrail, İran’ın geçmişte yaptığı “İsrail’i haritadan silme” yönündeki açıklamaları da bu saldırının gerekçesi olarak gösteriyor.
İsrail ve İran karşılıklı saldırıları ne kadar sürdürebilir?
İsrail’in saldırıları, İran’ın sivil bölgelerini de etkiliyor. İran’dan gelen karşı saldırılar, askeri hedefler kadar psikolojik etki yaratmayı amaçlıyor. Ancak bölgedeki ülkeler, İran’ın nükleer silah üretmeye yakın olduğu iddiasını doğrulamıyor. BM’nin nükleer gözlemcisi UAEA ve son ABD istihbarat raporları, bu yönde somut bir bulguya işaret etmiyor.
İran’daki siviller nereye gidebilir?
Tahran gibi yoğun nüfuslu şehirlerde sivil tahliyesi neredeyse imkânsız. Hükümet, metro istasyonlarını sığınak olarak açtı. Ancak kuzeye kaçmaya çalışan halk, trafik sıkışıklığı nedeniyle şehirde sıkışmış durumda. İsrail’in geniş çaplı saldırı stratejisi, hiçbir bölgenin güvenli olmadığını gösteriyor.
ABD çatışmaya dahil olursa İran ABD’yi hedef alır mı?
Bu ciddi bir risk olarak görülüyor. ABD’nin Orta Doğu’da 40-50 bin askeri ve 19 noktada üsleri var. Çatışmanın boyutu, Washington’un nasıl bir tutum alacağına bağlı olacak. Trump’ın saldırı planına onay verdiği ancak uygulayıp uygulamayacağı henüz belli değil.
İran’ın vekil güçleri, İsrail’le çatışmasında destek olabilir mi?
Görünüşe göre bu ihtimal zayıf. İsrail, son iki yılda Hamas, Hizbullah ve Suriye’deki İran yanlısı unsurları etkisiz hale getirdi. Beşar Esad rejiminin devrilmesiyle Suriye’deki İran etkisi azaldı. Yemen’deki Husiler ise sınırlı hareket alanına sahip.
İran’ın lideri kim ve ne kadar desteğe sahip?
İran’ın en yetkili ismi dini lider Ali Hamaney. Silahlı kuvvetlerin başkomutanı olan Hamaney’in halk nezdindeki desteği ise tartışmalı. Ülkede rejim karşıtı protestoların yaygınlaştığı son yıllarda kadınların ve gençlerin talepleri öne çıkarken, rejimin hâlâ geniş bir baskı gücüne ve destekçiye sahip olduğu da görülüyor.
İran’da rejim devrilirse ne olur?
Bugün itibariyle birleşik ve güçlü bir muhalefet görünmüyor. Yurt dışında yaşayan Şah Rıza Pehlevi’nin oğlu destek toplasa da, İran halkının önemli bir kısmı monarşiye dönmeyi istemiyor. Reformist talepler daha yaygın olsa da, rejim sonrası senaryolar belirsiz.
Fordo neresi ve neden önemli?
Fordo, İran’ın yeraltında konumlanan ve zenginleştirilmiş uranyum üreten iki nükleer tesisinden biri. Saldırıya karşı korunmak amacıyla bir dağın altına inşa edilen bu merkez, İsrail’in hava saldırılarıyla hedef alındı. İsrail, bu tesisi etkisizleştirerek İran’ın nükleer kapasitesini sınırlamayı amaçlıyor.
İran bir nükleer bomba edinmeye ne kadar yakın?
UAEA, İran’ın %60 oranında zenginleştirilmiş yaklaşık 400 kg uranyuma sahip olduğunu bildiriyor. Bu seviyenin sivil kullanımın çok üzerinde olduğu belirtilse de, İran’ın bomba üretme niyeti henüz kanıtlanabilmiş değil. İsrail’in saldırı gerekçesi ise büyük oranda kendi istihbarat raporlarına dayanıyor.
İsrail’in nükleer silahı var mı?
İsrail’in yaklaşık 90 nükleer savaş başlığına sahip olduğu tahmin ediliyor. Ancak Tel Aviv bu konuda resmi bir açıklama yapmış değil. İsrail, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması’na taraf değilken, İran bu anlaşmanın yükümlüsü olmasına rağmen artık iş birliği yapmamakla eleştiriliyor.
İran ve İsrail nasıl düşman oldu?
İki ülke arasındaki gerilim, İran’daki 1979 devrimi sonrası başladı. Rejimin ideolojik yönelimi, İsrail’i tanımaması ve bölgedeki vekil aktörlerle kurduğu ilişki, çatışmayı derinleştirdi. Bugün İsrail, İran’ı en büyük güvenlik tehdidi olarak görüyor.
