10 Aralık 1948 tarihinde Paris’te toplanan Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu, İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’ni ilan etti. BM Genel Kurulu, 4 Aralık 1950 tarihinde gerçekleştirdiği toplantıda ise, 423 (V) sayılı kararıyla 10 Aralık gününü, ‘İnsan Hakları Günü’ olarak kabul etti.
İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’nin hazırlanması, BM bünyesinde, 29 Nisan 1946 tarihinde, İnsan Hakları Komisyonu kurulmasıyla başladı. Komisyon Başkanlığına o tarihte ABD Başkanı olan Rooosevelt’in eşi olan Eleanor Roosevelt seçildi. Başkan Yardımcısı Çin’den ve raportör üye de Lübnan’dandı. Komisyon 18 devletin temsilcisinden oluşuyordu.
Bu18 devlet, ABD, Avustralya, Belçika, Belarus, Çin, Filipinler, Fransa, Hindistan, İngiltere, İran, Lübnan, Mısır, Panama, Sovyetler Birliği, Şili, Ukrayna, Uruguay, Yugoslavya olarak belirlendi.
Komisyonca hazırlanan , bir giriş ve 30 maddeden oluşan İnsan Hakları Evrensel Bildirisi için, 10 Aralık 1948 günü Fransa’nın başkenti Paris’te toplanan BM Genel Kurulunda yapılan oylamada oy verme hakkı olan 58 ülkeden 56’sı oylamaya katıldı ve katılan üyelerin 48’i olumlu oy verdi.
Bildiri bir giriş ve 30 maddeden oluşuyor ve medeni, siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel haklar bir bütün olarak yer alıyor Bildiri’nin, birkaç istisna ile 1-18 maddeleri medeni, 19-21 maddeleri siyasi, 22-26 maddeleri ekonomik ve sosyal ve 27-28 maddeleri kültürel hakları içeriyor. Bildiride medeni ve siyasi hak olarak 50, ekonomik, sosyal ve kültürel hak olarak da 27 olmak üzere toplam 77 hak bulunuyor.
Ağır insan hakları ihlallerinin yaşandığı İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra, her bireyin özgürce, eşitçe ve onurlu bir şekilde yaşamasının ancak devletlerin uluslararası bir belge etrafında bir araya gelmesiyle mümkün olacağı fikrine dayanan İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’ne Türkiye ise 1949’da imzacı oldu.
İnsan hakları konusunda uluslararası alanda en temel belge olan bu Bildirge; ırk, renk, din, cinsiyet, dil, siyasi veya diğer görüşler, ulusal veya sosyal köken, mülkiyet, doğum veya diğer statüler sebebiyle ayrımı gözetmeksizin hepimizin doğal insan haklarına sahip olduğunu vurguluyor ve yaşama hakkı başta olmak üzere tüm haklara insan onuruna yaraşır bir şekilde erişimi hedefliyor.
İnsan Hakları Evrensel Bildirisi’nde yer alan hakları madde numaralarıyla birlikte şöyle:
Medeni ve siyasi haklar: Tüm insanların, hak ve onura sahip olmak bakımından eşitliği ve özgürlüğü
(1), ayrımcılık yasağı (2), kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkı, yaşam hakkının yasayla korunması (3), kölelik ve kulluk yasağı, kölelik ticaretinin yasaklanması (4) İşkence yasağı (5), hukuk önünde kişi olarak tanınma hakkı (6), hukuk önünde eşitlik ve hukukun eşit korumasından yararlanma, ayrımcılığa karşı korunma (7), etkin hukuksal başvuru hakkı (8), keyfi gözaltına alma, keyfi tutuklama, keyfi sürgün yasağı (9), adil yargılanma ve savunma hakkı (10), masumluk karinesi, suç ve cezaların yasallığı ilkesi (11), şeref ve şöhretin, ailenin, özel yaşamın, haberleşmenin, konutun, korunması, dokunulmazlığı, gizliliğine saygı gösterilmesi (12), yerleşme özgürlüğü ve seyahat özgürlüğü, kendi ülkesi dahil herhangi bir ülkeden çıkma, kendi ülkesine dönme hakkı (13), iltica hakkı (14),uyrukluk, uyrukluktan keyfi olarak yoksun bırakılmama ve uyrukluk değiştirme hakkı (15), evlenme/aile kurma evlenmede ve aile kurmada, evlilik hayatında ve boşanmada kadınlarla erkeklerin eşitliği, evlenmede evlenen çiftlerin serbest rızalarının bulunması (16) Düşünce, din, inanç, vicdan özgürlüğü (18) İfade , görüş, kanaat özgürlüğü (19), örgütlenme özgürlüğü, toplanma özgürlüğü, bir örgüte girmeye zorlanmama hakkı (20) kendi ülkesinin yönetimine katılma, kamu hizmetine girmede eşitlik, özgür, eşit ve gizli oyla yapılan seçim, halkın iradesinin yönetim yetkisinin temeli olması hakkı (21), Evlilik içinde ve dışında doğan çocukların eşit haklara sahip olması (25).
Ekonomik, sosyal ve kültürel haklar: Aile kurumunun korunması
(16), mülkiyet, mülkiyet hakkından keyfi olarak yoksun bırakılmama hakkı (17), sosyal ve güvenlik hakkı, anne ve çocuğa özel bakım ve yardım, ekonomik, sosyal ve kültürel hakların gerçekleşmesi hakkı (22), işsizliğe karşı korunma hakkı, çalışma hakkı, işini serbestçe seçme hakkı, sendikal haklar, adil ve elverişli çalışma koşullarına, eşit işe eşit ücret hakkı (23), tatil hakkı, çalışma saatlerinin makul biçimde sınırlanmasına hak, dinlenme ve boş saate hak (24), elverişli yaşam standartları, beslenme, barınma, giyim hakları (25), eğitim hakkı, anne babanın çocuklarına verilecek eğitimin türünü seçme hakkı, temel ve ilk eğitimin bedava olması, teknik ve mesleki eğitimin mümkün olması, yüksek öğrenime girmede eşitlik hakkı (26), bilimsel, edebi ya da sanatsal üretimin sonucu olan çıkarların korunması, bilimsel ilerleme ve yararları paylaşma hakkı, kültürel yaşama katılma, sanattan serbestçe yararlanma hakkı (27), hak ve özgürlüklerin gerçekleştiği sosyal düzene ve hak ve özgürlüklerin gerçekleştiği uluslararası düzene hak (28).
