Türkiye’nin 2021 yılının Mart ayında çekilme kararı aldığı, kadına karşı şiddetin önlemesi adına imzalanan bir insan hakları sözleşmesi olan ‘İstanbul Sözleşmesi’nin yürürlüğe girmesinin üzerinden 10 yıl geçti. Çok sayıda kadın, İstanbul Sözleşmesini yeniden hatırlamak için sosyal medyada #vazgeçmeyeceğiz hashtag’i altında buluştu.
İstanbul sözleşmesi nedir?
İstanbul Sözleşmesi veya tam adıyla Kadınlara Yönelik Şiddet ve Aile İçi Şiddetin Önlenmesi ve Bunlarla Mücadeleye İlişkin Avrupa Konseyi Sözleşmesi, Avrupa Konseyi tarafından hazırlanan, 45 ülke ve Avrupa Birliği tarafından imzalanan, kadına yönelik şiddet ve aile içi şiddeti önleme ve bununla mücadelede temel standartları ve devletlerin bu konudaki yükümlülüklerini belirleyen uluslararası insan hakları sözleşmesidir. Sözleşme, Avrupa Konseyi tarafından desteklenmektedir ve taraf devletleri hukukî olarak bağlar.
Ne zaman imzalandı?
Sözleşmenin taslağı, 7 Nisan 2011’de Strazburg’da Avrupa Konseyi Bakan Yardımcıları’nın 1111. toplantısında kabul edildi. Sözleşme, İstanbul’da gerçekleşen Avrupa Konseyi Bakanlar Komitesi’nin 11 Mayıs 2011 tarihindeki 121. toplantısında imzaya açıldı. Yani İstanbul Sözleşmesi, doğrudan Türkiye’nin de kurucusu ve üyesi olduğu Avrupa Konseyi’ne ait.
İstanbul Sözleşmesi’nden #vazgeçmeyeceğiz
📌 İstanbul Sözleşmesi’nin tüm içeriği Anayasa’nın 90. Maddesi, 6284 sayılı yasadaki atıf ve 6251 sayılı onay Kanunu nedeniyle halen yürürlükte!
📌 İktidar ya da muhalefet fark etmez, ilgili tüm kişi ve kurumları Sözleşme’yi uygulamaya… pic.twitter.com/Pp3S5QDvLp
— Eşitlik İçin Kadın Platformu (@esik_platform) August 1, 2024
Adını imzalandığı yerden aldı
Türkiye, 11 Mayıs 2011’de sözleşmeyi ilk imzalayan ve 24 Kasım 2011’de parlamentosunda onaylayan ilk ülke oldu. Sözleşme, 11 Mayıs 2011’de İstanbul’da imzaya açılmış olması nedeniyle kısaca “İstanbul Sözleşmesi” olarak bilinmektedir ve 1 Ağustos 2014 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Sözleşmenin imzalandığı dönemde Avrupa Konseyi’nin dönem başkanlığını da Türkiye yürütüyordu.
Meclis’te 246 kabul oyu
Türkiye, İstanbul Sözleşmesi’nin ilk imzacı devletlerinden olup 24 Kasım 2011’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 247 vekilden 246’sının kabul oyu, 1 vekilin çekimser oy vermesi ile sözleşmeyi uygun bulan 6251 sayılı kanunu onaylayarak, parlamentosundan geçiren ilk ülke olmuştu.
İstanbul Sözleşmesi’nin kabul edildiği gece tek çekimser oyu kullanan AK Parti Ardahan Milletvekili Orhan Atalay, ertesi sabah oyunu ‘Evet’ olarak değiştirmişti.
Türkiye sözleşmeden neden çekildi?
Şubat 2020’de Türkiye’de, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından Sözleşme’nin gözden geçirileceği gündeme getirilmişti. Aynı dönemde ve sonraki süreçte bazı muhafazakâr yayın organlarında ve dini cemaatlerde Sözleşmenin “Türk aile yapısını bozduğu”, “eşcinselliğe yasal zemin hazırladığı” yönünde propagandalar yayılmaya başlamıştı.
20 Mart 2021 tarihinde Resmî Gazete’de bir gecede yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile AİHM kurallarını esas alan bir insan hakları sözleşmesi olan İstanbul Sözleşmesi’nin Türkiye tarafından feshedilmesine karar verilmişti. Türkiye tarafından Avrupa Konseyi Genel Sekreterliği’ne 22 Mart 2021 tarihinde fesih bildirimi ulaşmış ve Genel Sekreterlik bu feshin 1 Temmuz 2021 tarihinde yürürlüğe gireceğini duyurmuştu.
Avrupa Birliği üyesi 27 ülkede yürürlüğe girdi
Erkek şiddetiyle mücadeleye yönelik kapsamlı bir çerçeve sunan İstanbul Sözleşmesi 1 Ekim 2023 itibarıyla AB’ye üye 27 ülkede yürürlüğe girdi.
Avrupa Komisyonu, İstanbul Sözleşmesi’nin amacının kadına yönelik şiddet ve aile içi şiddetin önlenmesi, kovuşturulması ve ortadan kaldırılması ile uygulamada kapsamlı ve eşgüdümlü politikaların hayata geçirilmesi olduğunu ifade etti.
